Ik ben onbetaalbaar – het waarom| Speech Natasja Bos

Ik Ben Onbetaalbaar Persconferentie
(foto: ANP)
Natasja Bos nam samen met Sara Lous het initiatief om een petitie te starten voor een nieuw prostitutiebeleid. In de jaren die volgden ontstond de jongerenbeweging Exxpose en werd Natasja voorzitter. Bij het inlevermoment van de petitie (die is uitgegroeid tot burgerinitiatief) hield zij een sterk pleidooi om anders tegen prostitutie aan te kijken. Ook vertelde ze wat haar persoonlijk heeft gedreven om zich in te zetten tegen het onrecht van prostitutie. Lees hier haar speech.

Waarom kiezen mensen voor prostitutie? Of: kiest prostitutie voor mensen? 

“Ik ben Natasja Bos, 29 en initiatiefnemer van Ik Ben Onbetaalbaar.

De afgelopen jaren heb ik elk prostitutie onderzoek wat los en vast zit bestudeerd, vrouwen in de prostitutie gesproken, vrouwen gesproken die uit zijn gestapt, en vrouwen geholpen om uit te stappen. 

Ik ben naar advocaten geweest om mensenhandel proberen aan te tonen, ik heb politie gesproken, met andere NGO’s gespard over prostitutie, en onderzoekers het hemd van hun lijf gevraagd. 

Maar waar dit verhaal voor mij mee begint is dat éne gesprek met de schoolcoördinator van een jeugdzorgplus-instelling over Joanne:  

“Joanne“, zei hij, “zij zit nu drie maanden in deze jeugdzorgplus-instelling. Zodra ze op vrije voeten is, is ze weer bij een pooier. Dan vinden we haar weer, en begint de cirkel opnieuw. Totdat ze 18 is. Dan staat ze ergens achter een raam en kunnen we niets meer voor haar doen.” 

Toen werd het voor mij scherp wat er mis is met prostitutie en de legalisering daarvan. Legale prostitutie beperkt ons om kwetsbare vrouwen echt te helpen. 

Mensen belanden namelijk niet zomaar in de prostitutie. Elke vrouw heeft een verhaal. Uit gesprekken met politie en hulpverlening, maar ook uit grootschalig internationaal onderzoek blijkt dat de meerderheid van de mensen in de prostitutie:

  • seksueel 
  • lichamelijk 
  • en/of emotioneel is misbruikt, 
  • is begonnen met prostitutie toen ze nog minderjarig was, 
  • uit een minderheidsgroep komt
  • én vrouw is. 

Een grote oververtegenwoordiging van een bepaalde (kwetsbare) groep moet ons doen afvragen: wat is er aan de hand met dit beroep? Wat is er mis met prostitutie? Waarom kiezen mensen voor prostitutie? Of: kiest prostitutie voor mensen? 

foto: Mirre Korevaar

Prostitutie is voor veel mensen een manier van ‘coping’, een manier om om te gaan met stress en problemen. Eén van de vrouwen die tijdelijk verbleef in een opvang waar ik werkte, vertelde mij:   

“Ik kan hier niet blijven. Ik weet wat er komt, ik wordt geconfronteerd met de feiten over mijn leven. Ik kan dat nog niet aan, nóg niet.” Ze ging terug de prostitutie in. De plek die veilig was voor haar. De plek die tegelijkertijd haar leven verwoeste. Dat wist ze. 

Prostitutie is schadelijk. Het is absurt om te geloven dat je jarenlang tientallen keren per dag seks kan hebben, zonder dat dat chronische schade oplevert. Niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk zijn de consequenties groot. Een meerderheid van de mensen uit de prostitutie heeft last van PTSS. Trauma met dezelfde ernst als mensen die meerdere malen verkracht zijn. Niet kunnen slapen, herbelevingen, dissociatie… 

Om nog maar eens met een voorbeeld te komen van iemand die ik sprak: 

Mirthe. Zij vertelde mij over haar tijd in de high class escort. “Om dit werk te doen, wordt je aangeraden om met andere namen en personages te werken. Ik had tientallen namen. Op een gegeven moment was ik op een feestje als mezelf. Ik wilde mij voorstellen aan iemand, maar wist mijn naam niet meer.” 

Natúurlijk is het traumatisch: stel je even voor hoe het is om in de prostitutie te zitten. Dat je in gedachten weg bent uit de peeskamer terwijl je bezig bent met een man. Dit heet dissociatie. Dat mensen masturberen in jouw lichaam. Dagelijks je grenzen moeten bewaken terwijl je weet dat je je kamerhuur nog moet betalen. De buurvrouw die het nog slechter heeft, doet het voor 50 euro zonder condoom. Voor hoeveel doe jij het? Dan moet je ook nog geld afstaan aan je pooier of je familie in Roemenië. 

Om met Selena’s woorden te spreken: 

“Vinden we het dan oké dat ze zo ongelukkig zijn?”

Vinden we het oké dat mensenhandel gedijt in de prostitutie? Letterlijk.

  • Legalisering heeft georganiseerde misdaad niet verdreven. Ondanks de strengere wet en regelgeving blijft mensenhandel moeilijk vast te stellen. 
  • Mensenhandel is in ons systeem gegroeid. Een rapport van Europol omschrijft Nederland als een belangrijke markt voor mensenhandelaren, omdat de vraag naar goedkope seksuele diensten er hoog is.

Legalisering maakt prostitutie niet opeens normaal. Doen alsof het normaal is vergroot juist het probleem. Legalisering kan uitbuiting in de prostitutie niet stoppen. 

Weet je, we dweilen met de kraan open.

We trappen in de act van mensenhandelaren, in plaats van dat we oprecht durven kijken naar het verhaal van de vrouw.  We geven zalfjes tegen kapotte vagina’s, in plaats van dat we de vrouwen beschermen. We roepen dat het oké is, in plaats van dat we de kern van het probleem aanpakken. 

Vrouwen die in de prostitutie zitten wordt hun vrijheid, gelijkwaardigheid en lichamelijke integriteit ontnomen. We moeten ons beleid baseren op de realiteit van deze vrouwen.

Zolang er geld is te verdienen met seks, zullen mannen met macht en geld, vrouwen zonder macht en geld willen misbruiken.

Wij zijn de nieuwe feministen. We komen op voor de rechten van deze vrouwen. We zien prostitutie als een vorm van geweld. 

Met Ik Ben Onbetaalbaar leggen wij als jonge beweging, samen met 40.000 anderen, een voorstel neer. Zorg dat er geen markt is voor prostitutie en mensenhandel: stel het kopen van seks strafbaar, maak derden die verdienen aan prostitutie strafbaar en biedt hulp aan mensen in de prostitutie. 

In Noorwegen, Israel, Zweden, Canada en Frankrijk is dit beleid ingevoerd en het blijkt het effectief. Om even uit te leggen: in Noorwegen bijvoorbeeld is in 2008 deze wet ingevoerd en in de volgende verkiezingsronde wilde bijna elke partij de wet weer ongedaan maken. Er kwam een evaluatie. Wat bleek? In navolging van de effecten in Zweden waren er: 

  • Minder mensen die seks kochten (een daling van 80%)
  • Minder prostitutie (in Stockholm bijvoorbeeld zijn er een handjevol mensen 
  • Minder mensenhandel. 
  • Minder internet advertenties voor prostitutie (voor prostitutie moet je kunnen adverteren)
  • En een bijzonder gevolg: jonge mensen waren na de invoering van de wet negatiever tegenover het kopen van seks. 

En dus is de wetgeving tot vandaag succesvol actief in Noorwegen. In overeenstemming met deze resultaten blijkt uit onderzoek dat de meeste sekskopers zouden stoppen met seks kopen wanneer het strafbaar is.

Deze wet heeft allereerst als effect dat mensen die nu nog naïef seks kopen weten dat ze verantwoordelijk zijn. Maar over 10 jaar vindt een nieuwe generatie het niet meer oké om toestemming voor seks te kopen. Dan zijn we een land dat een grote groep kwetsbare mensen in hun kracht zet. Die zegt tegen meisjes zoals Joanne: Jij en ik? Wij zijn onbetaalbaar. 

foto: Mirre Korevaar

Ik was verslaafd aan porno en dit deed het met mij

Tim is 32, een paar jaar getrouwd en vader. Hij begon op zijn zestiende met het kijken naar porno. Inmiddels kijkt hij het niet meer, maar dat ging niet vanzelf. Exxpose mocht hem interviewen over zijn – zoals hij het zelf noemt – verslaving aan pornografie en zijn strijd om te stoppen.

Hoe kwam je in aanraking met porno?

“Als kind had ik natuurlijk al weleens wat voorbij zien komen. Een boek in de bibliotheek met seks-standjes bijvoorbeeld. Porno deed zijn intrede toen mijn ouders internet kregen. Dat was op mijn zestiende. Ik zat al tiener veel achter die computer. In die tijd had je eigenlijk alleen nog plaatsjes of van die slechte GIF-jes die je gratis kon zien. Maar ik heb vanaf toen een hele ontwikkeling in de porno online gezien. Op dit moment komen er elke dag duizenden nieuwe filmpjes online, met de meest bizarre dingen.”

Wist iemand dat je porno keek?

“Nee, voor mij was dat echt een geheim. Ik groeide op in een christelijk gezin, daar lag natuurlijk een taboe op pornografie. Ik voelde me ook heel slecht dat ik het deed; ik schaamde me kapot. Mijn moeder heeft eens gevraagd of ik porno keek – maar ik ontkende dat stellig. Ik dacht ook dat ik de enige was die het keek, dat verder alleen smerige oude mannetjes dat deden. Toen ik begin twintig was, maakte een vriend van mij eens een opmerking, en toen gaf ik wel toe dat ik ‘het weleens gezien had’. Maar echt met iemand delen hoe verslaafd ik was, deed ik pas toen ik verkering kreeg met mijn vrouw.”

Waarom schaamde je je zo? Dat je opgewonden wordt van porno is toch heel natuurlijk?

“De lichamelijke reactie op porno is wel een logische, ja. Maar ik wist meteen dat het niet hetzelfde was als seks. Kijk, ik groeide op in een christelijk milieu, waar er sowieso een exclusieve kijk op seks heerst. Maar ik weet inmiddels dat je het niet ‘zondig’ hoeft te vinden om te weten dat het niet helemaal klopt. Porno is echt ranzig. Je hebt steeds meer nodig om ervan klaar te komen. Dus keek ik na een tijd hele agressieve, vrouwonvriendelijke en racistische porno. Het is gewelddadig: vrouwen worden geslagen, aan hun haar getrokken en uitgescholden voor ‘vieze hoer’. Die vrouwen moeten enorm pijn hebben van wat er gebeurd, maar ze kijken daar blij of neutraal bij. Daar klopt niks van natuurlijk. Het is echt troep wat je kijkt. Je wilt echt niet dat mensen van je weten dat je daar opgewonden van wordt.”

Wat deed het met jou om zoveel porno te kijken?

“Ik voelde me slecht over mezelf, was niet trots op mezelf. Maar de porno is tegelijk ook een pleister: als ik me schaamde, vluchtte ik door meer porno te kijken. Sommige seksuologen zeggen dat je niet verslaafd kunt zijn aan porno – nou daar klopt niks van. Ik kon er echt niet zonder. Ik had het nodig. Als ik me rot voelde, chagrijnig was, dan moest ik porno kijken. Ik werd ook steeds meer getriggerd. Een decolleté, een advertentie met een schaars geklede vrouw, een stukje blote huid – mijn hersenen associeerden álles met porno.”

En je vrouw?

“Door haar is het me gelukt ermee te stoppen. Toen ik verkering met haar kreeg, biechtte ik het porno kijken op. Ik bracht het nog voorzichtig. Dat ik soms naar blote vrouwen keek op internet. Toen ging de beerput open. Zij was er enorm verdrietig van. Was zij dan niet mooi genoeg? Ik vond het vreselijk om haar pijn te zien. Vond mezelf zo’n loser dat ik het blijkbaar nodig had. Ik wilde er graag mee stoppen. Maar dat ging niet zomaar vanzelf. Dan merk je dat je echt verslaafd bent. Het hielp vooral om het aan haar op te biechten. Elke keer als we elkaar zagen moest ik het vertellen als ik weer had gekeken. Dat was heel naar, want de sfeer was meteen weg natuurlijk. Maar het was wel de enige manier die mij hielp.”

En nu kijk je geen porno meer?

“Nee. Maar zoals bij elke verslaving – ik blijf er heel gevoelig voor. Er hoeft zich maar een mogelijkheid voor te doen en ik moet slecht in mijn vel zitten, en het kan zo gebeuren. Weet je wat het rare is, van porno zelf stomp je echt af. Je wordt steeds moeilijker opgewonden. Erectiestoornissen zijn vaak te wijten aan porno. Je wordt dan niet meer opgewonden van je eigen naakte vriendin of vrouw, want je bent veel extremere dingen gewend. Maar in je gewone leven ben je continu bezig met seks. Je bekijkt vrouwen anders. En heel lief van de jongens die hun vrouw iets anders wijsmaken: maar ja – je projecteert je porno ook op je eigen geliefde en jullie seks. Je hebt beelden van porno in je hoofd als je gaat vrijen. Je wilt dat ze die extreme dingen doet die je in je porno ziet. Het duurde bij mij wel even voor ik die beelden niet meer in mijn hoofd had. Maar nog altijd kan ik ze opeens krijgen als ik iets hoor of zie en het daarmee associeer.”

Wat deed porno met je beeld van vrouwen dan?

“In de meeste pornografie is de man heel dominant over de vrouw. Wat er in porno gebeurt is niet leuk of lekker voor de vrouw. Het is meestal pijnlijk en zelfs echt verboden in de normale maatschappij. Verkrachtingsscenes zijn heel populair. Maar teensex-filmpjes ook. Uit een onderzoek dat ik op internet vond kwam naar voren dat van de meest verkochte porno 88% verbaal of fysiek geweld bevat en in 95% van die gevallen reageert de vrouw positief of neutraal op dat geweld. Die vrouwen zijn ook vaak onder invloed van pijnstilling en drugs natuurlijk. Maar dat is toch bizar?”

“Je hebt ook trends in porno. Iets dat een tijdje heel veel te zien was, is gagging. Dat geeft de vrouw een blowjob en moet ze daar bijna van kotsen. Dat kokhalzen vinden mannen dan blijkbaar leuk om te zien. Maar dat vraag je toch niet aan je eigen vrouw: hoe is dat voor haar leuk om te doen? Je ideeën bij seks worden heel vrouwonvriendelijk. Zo zocht ik ook onbewust, voor ik verkering kreeg met mijn vrouw, naar meisjes: welke meisje zou zichzelf makkelijk vernederen in bed?”

Waarom keek je geen vrouwvriendelijke porno?

“Omdat je dus steeds meer nodig hebt om opgewonden van te raken. Die soft porn werkt op een gegeven moment niet meer. Je wordt daar dan tolerant voor, zeg maar. En ik zocht telkens nieuwe porno. Want zo werkt dat, je kunt niet telkens hetzelfde kijken. En er is niet zoveel soft porn. Het meeste is gewelddadig en extreem.”

En nu, wat doet ‘clean’ zijn met je?

“Weet je, fijne seks heeft niks met porno te maken. Het is ook niet per se heftig en je hoeft niet telkens iets nieuws. Je bent gewoon intiem samen en dat is heel fijn. Die drive van moeten ‘scoren’ gaat dan weg. Ik ben niet meer zo veel bezig met seks in mijn hoofd, doordat het niet meer wordt gevoed door de constante porno. Ik zie vrouwen om me heen anders. Maar het blijft wel een strijd. Het is een kwestie van kunnen wegkijken bij triggers. Niet verder denken als je een seksueel getinte reclame ziet. Dat kost discipline, hoor. Maar ik heb een vrouw en kinderen nu; zij zijn die strijd waard.”

Wat is je advies aan andere jongens en meiden die van hun verslaving af willen komen?

“Praat erover met iemand. Het gaat nooit gebeuren als je het uit schaamte geheimhoudt. Maar dat hoeft ook niet met iedereen. Bespreek het met iemand die je vertrouwt en je kan helpen. Ik heb ook een onlinecursus gevolgd en een coach gehad. Daarbij hielp het mij om iets te vinden dat de porno verving: iets wat wél gezond is. Positieve dingen waar je trots op kunt zijn. Je bent echt geen held als je porno kijkt, iedereen kan het. Je bent een held als je iets moeilijks kunt, bijvoorbeeld ervan afblijven. En als ik me eens rot voel, dan eet ik lekker veel chocola. Ook niet zo gezond, maar wel minder verwoestend dan porno.”

En aan jongens die wel porno kijken?

“Kap ermee! Seks met een meisje dat op porno lijkt, is niet leuk. Het is óf ongelijkwaardig, of het wordt een soort performance, een prestatie. En dat maakt de seks er niet beter op. En het is ook allesbehalve stoer. Vertel maar eens aan je vriendin of vrouw wat je kijkt. Daar wordt ze niet blij van, als ze zichzelf respecteert. Laten we even normaal doen met z’n allen: het is gewoon ranzig wat je kijkt. Niet normaal. En het is aantoonbaar slecht voor je neuro-systeem. Maar als je je schaamt: weet dat je niet de enige bent die ermee worstelt. Er zijn veel mannen, maar ook vrouwen – die het wel doen maar niet willen. Er is hulp te vinden! En het gaat niet vanzelf over als je eenmaal een goede relatie hebt. Het maakt je goede relatie eerder kapot. En nog los van hoe slecht het voor jezelf is: heb je weleens nagedacht over hoe het voor de acteurs moet zijn? Het is anders dan een geacteerde oorlogsfilm die je kijkt… In de porno gebeurt het allemaal écht. Ook als die vrouwen achteraf zo’n interviewtje doen met hoe leuk ze het zelf vonden: wat gebeurt er met haar carrière als ze weigert zo’n interviewtje te doen? Er gaat een duistere wereld schuil achter de porno die je kijkt. Dat wil je niet op je geweten hebben.”

Ik verkoop seks | Interview met Selena

Ik verkoop seks | Interview

een man wilde dat ik zijn dochtertje naspeelde.

Selena (26) verkoopt seks. Dat doet ze al sinds ze net volwassen is, dus bijna negen jaar. Daarvoor had ze ook seks met volwassen mannen via chatsites, ongeveer vanaf haar elfde. Geleidelijk aan liet zij steeds meer zien van haar lichaam aan die mannen. Tegenwoordig werkt ze op de tippelzone in Utrecht en achter het raam in Antwerpen. Ze is daarnaast bestuurslid bij PROUD, een belangenorganisatie voor sekswerkers. Eigenlijk houdt ze meer van knuffels dan van seks.

—

Een aantal maanden na dit interview is Selena gestopt met prostitutie . Inmiddels krijgt ze hulp en volgt ze een opleiding.

—

Wat voor klanten krijg jij?

“Op de tippelzone komt weleens een hele gewone jongen die eens per jaar met een prostituee naar bed wil, voor de kick. Soms krijg ik vreemde verzoeken. Mannen die zelf een partner hebben, willen bijvoorbeeld anale seks met mij, omdat hun vrouw dat niet wil. Soms willen ze dat ik een rollenspel speel. Een raar verzoek dat ik kreeg was van een man die wilde dat ik zijn dochtertje naspeelde. Zo’n verzoek komt meestal niet meteen, maar halverwege de daad. Ik stopte er toen niet mee, terwijl ik dat wel een walgelijke fantasie vond. Het is gek, er lijken ook klanten op mij af te komen die jonge meisjes geil vinden. Ik denk dat ik soms jonger overkom dan ik ben. Maar er zijn ook veel mannen die alleen gepijpt willen worden, hoor.”

Zitten er ook leuke mannen tussen?

“Er is weleens een klant verliefd op me geworden. Natuurlijk voelt dat fijn. Hij leek echt met me te willen trouwen. Maar toen moest ik hem toch vertellen dat hij een klant bleef voor mij. Hij stelde nog voor om met mij mee te verhuizen naar mijn nieuwe werkplek in het buitenland – maar dat heb ik uiteraard niet laten gebeuren. Met andere klanten bouw je ook een band op. Het is geen relatie, maar je leert elkaar wel kennen. Een deel van de mannen gaat het liefste regelmatig terug naar dezelfde vrouw.”

Als er vroeger een klant bij me was, voelde ik me minder eenzaam.

Dus je werk is best leuk?

“Ik heb ook echt positieve ervaringen gekregen in de prostitutie. Het heeft me zelfvertrouwen gegeven. Als kind was ik heel angstig. Als er vroeger een klant bij me was, voelde ik me minder eenzaam. Ik kreeg thuis structureel te weinig aandacht en zorg. Het deed me daarom goed als andere mannen me dat wel gaven. Sowieso houd ik van knuffels. Knuffelberen bedoel ik dan. Ik heb een enorme pandaknuffel. Ik slaap meestal met knuffelberen.”

Is het dan niet extra naar als klanten willen dat je een dochter naspeelt?

“Dat soort mannen vind ik niet erg gezond. Ze proberen regelmatig over mijn grenzen heen te gaan. Ze proberen te zoenen, terwijl dat niet de afspraak was. Bejaarde klanten zijn vaak het vervelendst. Ze zeggen bewust kwetsende dingen. ‘Je bent zo jong en nu al verrot’, was één van zo’n uitspraak die een bejaarde klant tegen mij zei. Zo’n klant zegt heel hard wat hij vindt, zonder rem. Niet alle klanten zijn zo, natuurlijk. Het kan voor mij vernederend aanvoelen als mensen langs het raam lopen om alleen maar te kijken. Dan wijzen ze naar je en zeggen: ‘kijk daar heb je zo’n slachtoffer mensenhandel’. Als je dat echt denkt, waarom doe je er dan niks aan – denk ik dan. Laat dat soort mensen gewoon wegblijven.”

Mijn aangifte raakte de eerste maanden kwijt bij de zedenpolitie, toen moest ik nog een keer mijn verhaal doen.

Als een man over je grens heengaat, doe je dan aangifte?

“Aangifte doen tegen een klant doe je niet zomaar. Ik heb het gedaan toen ik werd aangerand tijdens mijn werk. De politie vroeg zich enkele keren af of ik wel aangerand of verkracht kon worden, want ik was toch aan het werk. Dat deed mij pijn en maakte me ook boos. Mijn aangifte raakte de eerste maanden kwijt bij de zedenpolitie, toen moest ik nog een keer mijn verhaal doen. Op de avond dat ik naar de politie ging, de avond dat ik aangerand werd, hebben ze me helemaal niet medisch onderzocht. Dat doen ze wel bij meisjes die geen prostituee zijn. Aanranding is voor mij dat de man dingen deed die we niet hadden afgesproken. Collega’s doen vaak geen aangifte doordat er bij de politie zo met ons wordt omgegaan. Je wordt niet vaak serieus genomen als sekswerker.”

Wat doe je als je je dan rot voelt?

“Soms pak ik een knuffel en wil ik even niks. Of ik ga muziek luisteren. New Age vind ik mooi, en instrumentale muziek. Ondanks dat ik me niet echt meer christelijk zou noemen, houd ik nog wel van moderne christelijke muziek. Dat zet ik dan ook weleens op. Als ik in de natuur ben vind ik het lastig voor te stellen dat dit allemaal toevallig is ontstaan. Het motiveert me dan om te bedenken dat er misschien wel meer is. Als er niets meer is, wat heeft het dan nog voor zin om door te gaan met het leven? Dat is ook een vraag waar ik mij veel mee bezig hou: de zin en waarde van mijn leven.”

De seks zelf geef ik niets om.

Als een klant zich wel aan de afspraak houdt, vind jij de seks dan leuk?

“Het fijne van sekswerk is dat je veel complimenten krijgt. Ik vind de aandacht van mannen fijn. Achter het raam vind ik een klant die gezellig wil kletsen fijn. Veel klanten doen dat niet. Ik word blij van klanten die me helemaal geweldig vinden en zeggen dat ik mooi ben. De seks zelf geef ik niets om. Het doet me niks eigenlijk, ik zie het als een handeling. Soms vind ik het wel vies. De smaak van een vieze man kan dagen in je blijven hangen. Of zijn geur. Achteraf gezien had ik die klant dan beter geweigerd, maar ik maak niet altijd de goede inschatting.

Zelf heb ik liever contact met een vrouw. Ik hoop dan ook dat ik verliefd word op een vrouw. Seks hoeft niet zo nodig voor mij in een relatie.”

Val je zelf op vrouwen of mannen?

“Ik weet niet zeker of ik op mannen of vrouwen val, maar ik hoop op vrouwen. Ik geloof niet dat er echt goede mannen op de wereld zijn, zo wel dan zijn het er weinig. Uiteindelijk willen ze maar één ding. Zelfs vriendjes van vriendinnen had ik daarin al vrij snel door. Ze hielden zich dan van de domme, maar ik hield voet bij stuk: mannen deugen echt niet. Later werd ik daarin ook vaak bevestigd: die vriendjes bleken inderdaad vreemd te gaan.”

En ik zeg ongeveer tegen de helft van de mannen nee als ze langs mijn raam komen.

Maar je klanten zijn wel mannen…

“Ja, ik zie mezelf af en toe een beetje als zorgverlener. Er zijn mannen die bijna niemand spreken behalve ik. Voor hen ben ik heel belangrijk. We geven elkaar eigenlijk aandacht. Dat vind ik een mooi iets. En ik zeg ongeveer tegen de helft van de mannen nee als ze langs mijn raam komen. En als ik het niet via het raam doe, zoek ik vooraf vaak wel informatie op over mijn klanten. Ik heb onderhand ervaren in het screenen van personen. Ik weet best al wat van klanten. Maar je weet nooit, natuurlijk. Als escort heb ik niet echt een gevaarlijke situatie meegemaakt, als straatprostituee wel. Ik ken wel enkele verhalen van poging tot moord bij andere meiden. Een vergunning voor op straat krijg je voor een jaar. Tijdens de vergunningaanvraag wordt naar je vrijwilligheid voor dit werk gevraagd.”

Word er bij jou regelmatig gecheckt of je dit werk wel wilt doen?

“Ik ben weleens gecheckt door een undercover agent, maar meestal door agenten in uniform. Dat deden ze met het doel om te kijken of ik vrijwillig werkte. Als je eenmaal in het vizier bent van zo’n mensenhandel-team, dan kun je daar best last van hebben. Het is dubbel: ik vind het reëel dat ze komen invallen, maar ik voel me ook bedonderd als bijvoorbeeld een klant met wie ik online hebt afgesproken opeens een politieman blijkt te zijn. Daarbij: ze weten alles van mij. De kopie van mijn paspoort en mijn gegevens liggen bij de politie. Dat voelt niet veilig, want wie zegt dat ze het niet tegen mij gebruiken? Daarbij: de Gemeente Utrecht kan mijn vergunning intrekken als ik word aangemerkt als slachtoffer mensenhandel of als ze daar een vermoeden van hebben.”

Ik dacht wel: misschien krijg ik er later last van dat ik dit doe.

Heb je zelf weleens getwijfeld om de seksindustrie in te gaan?

“Er is veel pornografie online die mensen kijken zonder te betalen, dus bijverdienen met webcamseks is best lastig. Ik wilde meer afwisseling en meer verdienen, dan is de stap van webcam naar raam niet zo moeilijk. Ik ging toen achter het raam, op straat werken en ook online adverteren. Ik dacht wel: misschien krijg ik er later last van dat ik dit doe. Maar ik vond die vraag niet meer relevant, omdat ik het al deed. Met periodes merk ik nu dat ik het niet meer wil.”

Hoe regelde je dat?

“Ik kwam mensen tegen via internet die ik vroeg om dingen voor me te regelen. Dat noem je pooiers. Ik zou hen zelf niet zo noemen. Het zijn jongens die klanten regelen, een werkruimte of vervoer – in ruil voor een deel van mijn inkomsten. In Nederland is dat, zolang het vrijwillig gaat, niet strafbaar.”

Zou je willen stoppen met dit werk?

“Ja, ik zou wel willen stoppen. Maar uitstapprogramma’s van de gemeente zijn geen volwaardig alternatief voor mijn werk. Ze helpen je lang niet altijd aan een opleiding op MBO-4 of HBO-niveau. Er zitten veel zakelijke types tussen bij die hulpverleners. Ik heb als ik uitstap behoefte aan hele intensieve begeleiding, maar die kreeg ik niet van de gemeente. Sommige collega’s zullen die begeleiding denk ik ook niet nodig hebben, maar ik denk dat er wel prostituees zijn die intensievere begeleiding zouden willen.”

Wat zou je willen qua hulp?

“Ik denk dat ik intensieve hulpverlening nodig heb, ook vanwege mijn verleden van misbruik. Kijk, ik ben achter de webcam begonnen toen ik nog een kind was. Op internetchatrooms kwam ik mannen tegen. Ze vroegen me of ik naaktfoto’s wilde sturen. Ik vond dat niet zo raar. Het was toch fijn als zij daar blij van werden? Ik vond de aandacht fijn. Later in mijn puberteit maakte ik pornografie voor internet en deed ik seks voor de webcam. Toen ik eenmaal volwassen werd dacht ik: waarom zou ik er niet gewoon geld voor vragen? Ik denk wel dat mijn jeugd een opstapje heeft gegeven naar de prostitutie. Ik merk dat ik ook goed kan schrijven. Ik denk eraan om uiteindelijk journaliste worden of in de communicatie te gaan.”

Op dit moment werk ik aan een boek over mijn weg uit de prostitutie.”

Wil je die opleiding doen?

“Ja, ik ben al bijna 27, maar ik heb het idee dat ik achterloop. Ik heb alleen de middelbare school afgemaakt, en ben toen in de seksindustrie gaan werken. Ik zou graag een diploma halen. Op een redactie werken lijkt me leuk. Ik zou kunnen schrijven over seksualiteit of over sekswerk – zoals ik nu al op mijn blog Bubbles Online doe. Op dit moment werk ik aan een boek over mijn weg uit de prostitutie.”

En los van werk, wat is je toekomstdroom?

“Ik zou het liefst samenwonen met een partner, of met huisgenoten. Ik vind het niet leuk om constant alleen thuis te zijn. Ik voel me vaak eenzaam. Mijn ultieme droom is een huis in het buitenland, Zuid Engeland ofzo. En dan vooral samen met anderen. Met een ruimte om mensen te ontvangen. En veel dieren, husky’s bijvoorbeeld.”

Wat vrijwilligheid betreft, zitten veel collega’s in een grijs gebied. 

Exxpose pleit dat we het kopen van seks strafbaar moeten stellen. Wat vind jij daarvan?

“Ik vind het geen goed idee om het kopen van seks strafrechtelijk te vervolgen. Je neemt van iemand de optie om veilig te werken weg. De klant is dan niet meer veilig om je te bezoeken. Mij zou het als prostituee nog kwetsbaarder maken. Een samenleving kan er wel voor kiezen om prostitutie moreel te verwerpen, maar ik denk dat de focus nu hoort te liggen op veiligheid. Ik zou geen wetten veranderen zonder die veiligheid te waarborgen. Wat vrijwilligheid betreft, zitten veel collega’s in een grijs gebied. Sommigen die ik ken, hebben een verleden van mensenhandel, maar werken inmiddels voor zichzelf. De meesten willen uiteindelijk wel iets leukers gaan doen. In Utrecht is er ook een groep vrouwen die op straat werken en verslaafd zijn. Die werken dan ook om hun verslaving te kunnen betalen. Dat is ongeveer de helft van de vrouwen, volgens de gemeentelijke statistieken. Dat kun je gewoon checken bij de gemeente.”

Je werkt ook voor PROUD, dus je komt op voor de belangen van sekswerk.

“PROUD is naast belangenbehartiging ook een activistische organisatie. Ik breng graag mensen met verschillende meningen en achtergronden bij elkaar. Ik geloof dat je meer kunt bereiken als je alle kanten van de prostitutie onderzoekt en voor meerdere perspectieven openstaat. Het is ten slotte makkelijk om de nuance te verliezen en een idee over prostitutie op alle prostituees te plakken. Ik wil ervoor waken om stigma’s op een groep met veel verschillen te plakken.”

Tekst: Willemijn de Jong
Beeld: Mirre Wijnja

Wat gebeurde er op het Exxpose Festival 2017?

Het is een veelbelovende morgen in maart. In een statig, groot pand vlak aan het IJ sjouwen energieke mensen met tafels, stoelen en koffiekannen. Ze hebben overduidelijk de zin in de dag. Waarom? Het 2e Exxpose-festival gaat hier plaatsvinden, over minder dan een uur.

‘Laat je inspireren!’

Even later worden de net aangekomen deelnemers wegwijs gemaakt door een doolhof aan gangen en trappen. Ze komen uit in een warme zaal, waar ze worden verwelkomd met koffie en kaneelbroodjes. Als iedereen een plekje heeft gevonden, trapt Natasja – onze host van vandaag – de dag af. Ze vertelt waarom zo’n dag wordt georganiseerd: ‘We willen dat mensen wéten wat er in de prostitutie gebeurt!’ en: ‘We willen jonge mensen inspireren en zoveel mogelijk kennis verspreiden’. Het uiteindelijke doel? Verandering van het prostitutiebeleid in Nederland. Ze haalt een historisch voorbeeld aan, van hoe mensen ooit dachten dat de slaven op de slavenschepen prima werden behandeld. Toen leidde een mentaliteitsverandering – de ogen gingen open voor de misstanden – uiteindelijk tot een wetsverandering. Ze moedigt haar luisteraars aan zich vandaag te laten inspireren en geeft het woord aan de Noorse Maria Ahlin, de founder van de organisatie Freethem.

Schoolprojecten & cijfers

Ahlin stelt zich voor en vertelt hoe het voor haar allemaal ooit begon. Dat ze door een schoolproject erachter kwam hoe weinig mensen in haar omgeving wisten over de misstanden in de prostitutie. Hoe ze besloot een beweging te beginnen, dat eerst uit 3 mensen, maar inmiddels uit 5.000 mensen (in Zweden alleen al) bestaat. De beweging richt zich op mensenhandel en op de demand, de vraag naar prostitutie en pornografie. Want, zo legt Maria uit: door deze vraag blijft prostitutie bestaan en daarmee trafficking, mensenhandel. Met cijfers illustreert ze de nog preciezer de gevolgen van de demand of prostitution. 2 op de 3 mensen die in de prostitutie werken krijgt (later) last van PTSS, zo citeert ze een onderzoek van de website prostitutionresearch.com, daarnaast zou 89% willen uitstappen als ze de kans kregen. Hoe pak je die vraag dan aan? Het Zweeds Model, of, volgens Maria minder arrogant ‘het Europese model’ biedt een oplossing. Binnen dit systeem wordt de sekskoper gecriminaliseerd en mensen die in de prostitutie werken juist beschermd. Er zijn verschillende redenen om deze wet door te voeren, het heeft bijvoorbeeld een normatief effect, mensen vinden het kopen van seks niet meer normaal.

‘I want you to think!’

De aanwezigen zijn onder de indruk van haar onderbouwing, maar hebben ook een heleboel vragen, waar Maria graag op ingaat, en dikwijls reageert met een opgewekte, motiverende: ‘Interesting!’ Zo worden er vragen gesteld over de definitie van mensenhandel en wanneer je nu kunt spreken over dwang. Maar ook wordt er nagedacht over de groep die zegt vrijwillig in de prostitutie te werken, wat zou de nieuwe wetgeving voor hen betekenen? Het is duidelijk, de wet is niet perfect en lost niet alle misstanden of moeilijkheden op, maar kan een belangrijk middel zijn van waaruit de vraag naar prostitutie kan worden aangepakt. Tot slot geeft Maria ons nog tips mee om het gesprek hierover aan te gaan: ‘Stel geen veroordelende, moraliserende vragen, maar verplaats je in de koper en denk vanuit hem en vanuit zijn welzijn.’ Probeer niemand te overtuigen, maar laat mensen nadenken: ‘I don’t want to change the way you think, I want you to think!’

Betalen voor een stukje macht

Na een uitgebreide lunch, waarbij in verschillende groepjes nog eens stevig werd doorgepraat over alle inzichten van die morgen, is het tijd voor vier seminarrondes. We maken kennis met Ineke van Buren, manager en projectleider bij het Leger des Heils en gespecialiseerd in thema’s als mensenhandel en prostitutie. Ze deelt haar kennis aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. Wat volgens haar prostitutie tot zoiets kwetsbaars maakt, is dat je als koper betaalt voor een stukje macht, je koopt zeggenschap over de ander. Ze vindt het daarnaast een groot gemis dat we in Nederland geen pooierverbod hebben. Ze vertelt ons ook meer over hoe tegenwoordig het verkopen van seks voornamelijk via internet gaat en hoe we als land niet precies weten wat we hiermee moeten en hoe gemeentes zelf maar beleid gaan maken. Toch is ze voorzichtig hoopvol, ze merkt dat de Nederlandse overheid en de politie en het OM  – anders dan 10 jaar geleden – misstanden aan de kaak willen stellen en durven toe te geven dat legalisering toch niet heeft gebracht wat men ervan hoopte.

‘Skip the guilt and shame-part’

In de volgende ronde praten we met Maria over pornografie. Ze legt ons de oorspronkelijke Griekse betekenis uit: ‘to showcase prostitution’, het documenteren of laten zien van prostitutie. Ze legt uit hoe porno de laatste 30 jaar is veranderd, dat er steeds meer fysiek en verbaal geweld wordt gebruikt in de film(pje)s. Ze betrekt weer wat cijfers bij haar verhaal, zo blijkt dat in 1 op de 5 zoekopdrachten op de mobiele telefoon het woord ‘porn’ voorkomt. Verslaving aan porno wordt heel vaak niet meer zo benoemd, omdat zoveel mensen het regelmatig kijken dat het ‘normaal’ is geworden. Als je met iemand erover in gesprek gaat, zo tipt Maria, ‘skip the guilt and shame-part’. Zeg niet: ‘Ik ben tegen porno!’ maar probeer open zo’n gesprek aan te gaan en niet te veroordelen.

‘Zorg voor verontwaardiging!’

De volgende ronde maken we kennis met Jolanda de Boer, die als officier van justitie bij het Openbaar Ministerie werkt en zich vooral bezighoudt met mensenhandelzaken. Ze begint met een stevige uitspraak: ‘Het is niet goed gesteld met de veiligheid van vrouwen in de prostitutie’. Ze vertelt over de intentie van de legaliseringswet: werken in de prostitutie zou een normaal beroep worden en een vrouw zou zichzelf kunnen redden. Na beruchte zaken als die van Saman B. bleek dit een sprookje. ‘Als overheid weten we niet op hoe grote schaal uitbuiting plaatsvindt. Door angst voor geweld, loyaliteit aan een pooier en schaamte is de meldingsbereidheid heel laag. Haar verontwaardiging klinkt door als ze vertelt over de Valkenburgse zedenzaak en hoe de klanten werden gespaard, omdat ze zogenaamd ‘niet wisten’ dat het slachtoffer minderjarig was. Sinds een paar jaar zit de overheid wel dichter op de huid van de klant, onder andere door hen de mogelijkheid te geven anoniem misstanden te melden. Jolanda’s oproep aan het einde van haar verhaal lijkt recht uit haar hart te komen: ‘Waarom zijn het altijd de kwetsbaren die seksuele diensten aanbieden? Laat mensen er nu over nadenken en zorg dat ze verontwaardigd worden! De illusie en naïviteit  dat we alles prima voor elkaar hebben wat dit betreft, moet verdwijnen!’

Spandoekleuzen

Terwijl David en Katharina fijne muziek maken op de achtergrond verwerken de bezoekers van het festival alles wat ze die middag hebben gehoord. Even later worden de deelnemers in een laatste, creatieve sessie uitgedaagd om alvast uit te spelen wat ze gaan vertellen als die maandag erop een collega gaat vragen wat je ‘t weekend hebt gedaan. Ook mogen ze aan de slag met protestleuzen die perfect op spandoeken zouden passen. Kreten als ‘Sex sells! (but at what price?)’ passeren de revue. Een stralende Natasja bedankt tot slot alle deelnemers voor hun komst, hun kritisch nadenken en hun enthousiasme. Ze moedigt aan om in gesprek te gaan, om deel te worden van de beweging die de realiteit van prostitutie aan het licht brengt en strijdt voor verandering!

Een duidelijk signaal voor de sekskoper

Tweede Kamer, sekskoper, strafbaar

Je kunt het bijna niet hebben gemist, de Exxpose-Facebookpagina stond er vol van: dinsdag 31 mei is er in de Tweede Kamer gestemd voor een initiatiefwet waarbij het strafbaar wordt om seks te kopen wanneer er sprake is dwang of uitbuiting. De sekskoper krijgt eindelijk verantwoording in het signaleren van mensenhandel! 

Initiatiefwet | Exxpose in de Tweede Kamer,

De verantwoordelijkheid van de sekskoper

Deze verantwoordelijkheid betekent concreet dat een sekskoper het moet melden wanneer hij of zij (verder: ‘hij’) een ernstig vermoeden heeft van mensenhandel. Doet hij dat niet en maakt hij toch gebruik van het slachtoffer, dan is dit strafbaar (lees hier de uitleg van de Christen Unie). Het initiatief ligt dus bij de sekskoper.

Gedreven initiatiefnemers

De woensdag vóór de stemming waren we bij het debat in de Tweede Kamer. We konden niet anders dan onder de indruk zijn van de gedrevenheid van de initiatiefnemers Marith Volp (PvdA), Nine Kooiman (SP), en Gert-Jan Segers (CU). Nine Kooiman: “Soms sta je aan de kant en denk je wanhopig: hier moeten we iets mee doen! Je ziet dat veel vrouwen onder valse voorwendselen naar Nederland worden gehaald om zich gedwongen te prostitueren. Dat willen wij allen in deze Kamer volgens mij bestrijden.” 

Zo bleek de dinsdag erna ook het geval; met een meerderheid werd het initiatiefwetsvoorstel aangenomen. Uiteraard voor ons reden voor een klein feestje! Dit is immers een duidelijk signaal dat de verantwoordelijkheid qua mensenhandel ligt bij degene die seks koopt. Echter ook alle reden om door te zetten, want de Eerste Kamer moet nog stemmen over deze initiatiefwet en ook in de Tweede Kamer valt nog winst te behalen (luister bijvoorbeeld naar dit fragment van Nieuwsuur). Voor ons is dit pas het begin, wij zetten de strijd tegen prostitutie voort!

Initiatiefwet

Deze initiatiefwet  staat niet op zichzelf. Zowel de Nationaal Rapporteur Mensenhandel als de politie, de hulpverlening en de rechtspraak zien deze wet als een positieve ontwikkeling. Tot voor kort was er simpelweg geen enkele mogelijkheid om een sekskoper in Nederland te vervolgen wanneer hij seks kocht bij iemand die duidelijk uitgebuit werd.

Ook internationaal gezien wordt er steeds meer gekeken naar de verantwoordelijkheid van de mensen die seks willen kopen. Zowel de Raad van Europa als de Europese Unie hadden al eerder geadviseerd om mensen die seks kochten van uitgebuite personen strafbaar te stellen. Een gelijksoortige wet is eerder in Finland en Engeland aangenomen en misschien is Duitsland de volgende. Kortom: het gaat hier om een heus Europees model.

‘Schone prostitutie’ mogelijk?

Wie weet wie of wat er volgt? Nederland stond immers symbool voor de legalisering van prostitutie. Nu in Nederland deze stap is gezet, is dat wellicht ook voor andere landen een signaal om met prostitutie aan de slag te gaan. Ook biedt het ruimte voor een gesprek over wat nu eigenlijk gedwongen prostitutie is en of het überhaupt mogelijk is om schone prostitutie te creëren. Uit steeds meer onderzoeken wordt namelijk duidelijk dat niet alleen mensenhandel maar ook prostitutie op zichzelf een vorm van geweld en uitbuiting is. Daarom heeft Frankrijk, in navolging van Zweden, Noorwegen, Noord-Ierland en Canada, het kopen van seks strafbaar gesteld. Om dezelfde reden gaan wij als Exxpose door met campagnevoeren voor Ik ben onbetaalbaar.

Doe mee!

Verandering kost tijd, maar het is het waard! Net als Marith, Nine, en Gert-Jan gaan we door om de realiteit van prostitutie aan het licht te brengen. Wil jij laten zien dat jij ook voor meer verantwoordelijkheid van de sekskoper bent? Doe mee! Twitter, Insta, deel onder #youthforeuropeanmodel en teken natuurlijk onze petitie Ik ben onbetaalbaar op www.ikbenonbetaalbaar.nl! 

Een Exxpose-festival!

Het is een regenachtige, vroege zaterdagochtend. De rosse buurt lijkt uitgestorven, maar ergens aan de Oudezijds Voorburgwal brandt licht en stommelen groepjes mensen naar binnen. Na de nodige koffie en begroetingen verzamelt iedereen zich in een zaaltje in de kelder. Er wordt bemoedigd en gebrieft, een enthousiaste spanning hangt in de lucht. De zaal van The Lighthouse wordt omgebouwd en festival-klaar gemaakt, uitnodigende kannen drinken worden klaargezet en het welkomstcomité neemt plaats achter de tafels. Het eerste Exxpose-festival staat op het punt van beginnen!

Exxpose Festival 300116-3486 prostitutie mensenhandel

Een festival over prostitutie?

Om elf uur stipt zit de zaal vol en wordt de dag afgetrapt. De gastvrouw geeft toe dat een festival misschien een beetje een vreemde vorm is om zo’n heftig thema te bespreken. Toch is er goed over nagedacht: een festival met muziek,  goed eten en enthousiaste sprekers inspireert om in actie te komen. De founding mothers van de Exxpose-beweging, Natasja & Sara, vertellen hoe zij ooit geïnspireerd raakten en hoe zij afgelopen 3,5 jaar hebben gestreden om de realiteit achter prostitutie aan het licht te krijgen.

Een beslissing, geen keuze

Dan is het tijd om het woord door te geven aan onze gastspreker, Renate van der Zee. Deze schrijfster & feministe triggert de toehoorders en schudt hen door elkaar met haar gloedvolle betoog. Ze vraagt zich  hardop af of prostitutie überhaupt genormaliseerd kan worden. Het is toch absoluut geen ‘normaal’ beroep? Ze maakt ook korte metten met het argument dat vrouwen vrijwillig de keus maken om de prostitutie in te gaan. Een vrijwillige keus kan volgens Van der Zee pas worden gemaakt als er meerdere opties zijn waar iemand uit kiezen kan. Niet als je met je rug tegen de muur staat. Dan is het hoogstens een beslissing, geen keuze.

Zweeds model

De feministe vuurt meer vragen af op het publiek: ”Hoe kan Nederland zich ooit geëmancipeerd noemen als vrouwen als stukken vlees in een vitrine worden aangeboden?” Volgens Renate ligt het probleem bij de klanten: niet de vrouw in de prostitutie zou gestraft moeten worden, maar de sekskoper. Ze verwijst met deze suggestie naar Zweden, waar niet – zoals in vele andere landen – prostitutie zelf strafbaar is, maar alleen het kópen ervan. Als Van der Zee aan het einde van haar betoog is gekomen, zijn er vele vragen en opmerkingen uit het publiek.

Mannen, kom in actie!

Ongelovige uitroepen als ”Hoe komt het dat de politiek zich hier zo weinig mee bezighoudt?” volgen. Tot een jongen zich afvraagt welke rol de niet-heel-feministische man heeft in de strijd tegen prostitutie. Renate’s antwoord is duidelijk: juist mannen zijn ontzettend nodig in deze beweging: mannen die zich durven uitspreken tegen mensenhandel en uitbuiting. Nog lang nadat Van der Zee het podium heeft verlaten, hoor je haar argumenten weerklinken in de lukrake groepjes die zich inmiddels hebben gevormd. 

Vele manieren

Dan is het tijd voor een uitgebreide pauze. Dignita, een organisatie die een opleidingsplek biedt aan mensen die uit mensenhandel komen, verzorgt een heerlijke lunch. De tijd vliegt en al snel zijn we toe aan het middagprogramma. Drie groepen gaan onder leiding van tourguides langs bij verschillende hulpverleningsorganisaties. Allemaal hebben ze een hoopgevend andere manier van werken en ook een heel andere focus wat betreft hulpverlening.

Alleen haar hond vertrouwt ze

De groepen gaan langs het Leger des Heils, het Scharlaken Koord en Bright Fame. Bij deze laatste organisatie maken we kennis met een vrouw die na vele jaren van uitbuiting wist te ontsnappen aan haar pooier. Het heeft haar van binnen en van buiten kapot gemaakt: ze vertrouwt niemand meer, behalve haar hond. Schijnbaar onaangedaan vertelt ze over mishandelingen, bedreigingen en eeuwige angst. Het verhaal laat een diepe indruk achter bij de bezoekende groepen.

Naast een bezoekje aan de verschillende hulpverleningsorganisaties worden de groepen in een ontspannen pauze getrakteerd op een aantal prachtige liedjes van de singer-songwriter Lula Bir, die in poëtische – maar niet hoogdravende – woorden zingt over liefde in haar puurste vorm.

Steeds meer ijstoppen

Rond half vijf verzamelt iedereen zich weer op de festivallocatie. Door middel van een geschilderde ijsberg en tientallen ijsbergkaartjes worden de bezoekers uitgedaagd na te denken over hoe we meer van de realiteit achter prostitutie aan de oppervlakte krijgen. Dit zodat de ijsschots onder water steeds kleiner en de ijstop boven water steeds groter wordt.

Het verschil maken

Moe maar voldaan wordt de festivallocatie later op de avond opgeruimd. We zijn bemoedigd door alle aanwezigen, die samen een krachtig begin vormen van een beweging. Eentje die verschil gaat maken. Waar dan? In de politiek, in het leven van de Nederlander die zich van geen kwaad bewust is. Maar boven al in het leven van de mishandelde, uitgebuite vrouw.

Exxpose Festival 300116-3418

Exxpose Festival 300116-3532

Exxpose Festival 300116-3544

Exxpose Festival 300116-3656

Foto’s – De Plaatjesmaker 

OVER ONS

Exxpose is een beweging van jonge mensen die de realiteit van prostitutie aan het licht brengt. Samen werken we aan een samenleving zonder vraag naar prostitutie en mensenhandel.


GET SOCIAL