Inhoudelijke kritiek op onderzoek
‘De aard en effecten van prostitutiebeleid’, uitgevoerd door Regioplan

Op 3 september 2020 vond het debat naar aanleiding van ons burgerinitiatief plaats in de Tweede Kamer. In dit debat besloot staatssecretaris Ankie Broekers-Knol tot het uit laten voeren van een vergelijkend onderzoek naar diverse vormen van beleid rondom prostitutie en de effecten hiervan. Dit werd het onderzoek ‘De aard en effecten van prostitutiebeleid’, uitgevoerd door Regioplan, in opdracht van het WODC.

Het onderzoek is niet goed uitgevoerd. Daarom hebben wij een brief naar de huidige staatssecretaris Eric van der Burg gestuurd en naar de directie van het WODC. Hieronder lees je de inhoud van deze brief. Je kunt hem hier ook als pdf downloaden, dat leest wellicht makkelijker.

Inhoudelijke kritiek op het onderzoek

1. Het strafbaar stellen van de sekskoper geeft niet hetzelfde effect als het strafbaar stellen van de seksverkoper

Het doel van dit onderzoek van Regioplan is het vergelijken van verschillende vormen van beleid, naar aanleiding van een debat over specifiek het Zweeds beleid, waarbij de sekskoper strafbaar wordt gesteld. 

Hierin is een storende fout gemaakt, waarbij alle beleidsvarianten waarin één aspect juridische gevolgen heeft, samengevoegd zijn onder de term ‘criminalisering’.

Zo is het Zweeds beleid geplaatst onder het het criminaliseringsmodel. Het beleid waarbij zowel koper als sekskoper strafbaar wordt gesteld (bekend als criminaliseringsmodel, en bijvoorbeeld van kracht in Roemenië) wordt hiermee onder dezelfde noemer geplaatst als het Zweeds beleid, waarbij de seksverkoper is gedecriminaliseerd en de sekskoper gecriminaliseerd. Zowel de uitgangspunten als evaluaties op deze beleidsvormen zijn uiteraard zeer divers.

Het is ook niet voor niets dat Zweden aangeeft dat hun beleidsvariant geen criminaliseringsmodel is, maar ‘gelijkheidsmodel’ genoemd dient te worden. Het uitgangspunt van dit beleid is het decriminaliseren van mensen in prostitutie, en is dan ook niet over één kam te scheren met de term ‘criminaliseren’. Een van de grondleggers van het Zweeds model, Catherine McKinnon, zegt hierover het volgende: 

“Any adequate law or policy to promote the human rights of prostituted people has three parts: decriminalizing and supporting people in prostitution, criminalizing their buyers strongly, and effectively criminalizing third-party profiteers.”[1]

Deze typologie is dan ook onbruikbaar voor een onafhankelijke vergelijking. De onderzoekers negeren hierbij het cruciale verschil voor mensen in de prostitutie, namelijk of zij strafbaar zijn of niet. Typologie op deze manier gebruiken vereist het plaatsen van regulering onder dezelfde noemer, daar er bij regulering ook aspecten in het beleid voorkomen die juridische gevolgen hebben. Vandaar dat wij in ons advies voorafgaand aan het onderzoek het belang benadrukten van het meenemen van uitgangspunten, doelstellingen en vertrekpunten in het functioneren van de verschillende beleidsmodellen. 

2. Eenzijdige keuze voor wetenschappelijke experts op Zweeds beleid

Voor het rapport hebben de onderzoekers om advies gevraagd van wetenschappelijke experts. Deze experts hebben suggesties gegeven voor wetenschappelijke publicaties. Ook ons is gevraagd om wetenschappelijke experts aan te dragen. In het rapport staat dat Regioplan 81 publicaties heeft ontvangen van de volgende wetenschappers: 

  • Dr. Petra Östergren (Lund University, Zweden)
  • Dr. Hélène le Bail (SciencesPo, Frankrijk) (zie hieronder)
  • Dr. Maarten Loopmans (Katholieke Universiteit Leuven, België)
  • Dr. Marlise Richter (Health Justice Initiative, Zuid-Afrika) (Marlise was the head of policy and advocacy at Sonke Gender Justice and is a co-founder of the Asijiki Coalition for Decriminalisation in South Africa and the Positive Police Partnership.  She served on the Board of the Sex Worker Education & Advocacy Taskforce (SWEAT) is currently a board member of Sisonke Sex Worker Movement.)
  • Prof. Dr. Kavemann (Freiburg Universität, Duitsland)
  • Christine Körner, MSc. (Humboldt Universität, Duitsland) 
  • Dr. Helga Amesberger (Universität Wien, Oostenrijk) – Heeft boek geschreven met prof.dr. Henk Wagenaar over prostitutie 
  • Prof. Dr. Gillian Abel (University of Otago, Nieuw-Zeeland) – Onderzoek over harm minimasation voor sexworkers

In de voorgesprekken met de onderzoekers van Regioplan is ook aan Exxpose gevraagd om verschillende wetenschappelijke experts aan te raden. Specifiek voor het Zweeds model hebben we Max Waltman Ph.D. (political science, Stockholm University, Zweden) genoemd. Max Waltman is universitair docent in political science bij de Stockholm University in Zweden. De afgelopen decennia heeft hij meerdere wetenschappelijke artikelen gepubliceerd (peer reviewed en law reviewed) over de effecten van het Zweeds model in Zweden. Er wordt echter niet één keer naar Max Waltman verwezen in het rapport. 

Wél hebben de onderzoekers gekozen voor Petra Östergren als expert uit Zweden. Een promovendus (overigens foutief dr. genoemd in het onderzoeksrapport) Social Anthropology aan de Lund University in Zweden. Volgens de website van de Lund University was haar laatste wetenschappelijke gepubliceerde artikel uit 2012 en haar laatste en enige Engelstalige wetenschappelijke publicatie is uit 2011, gepubliceerd in een boek van H. Wagenaar, een Nederlandse bestuurskundige die zich meerdere malen heeft uitgesproken tegen het Zweeds model en voor decriminalisering. 

In het debat rondom prostitutie heeft Petra Östergren zich meerdere keren uitgesproken tegen het Zweeds model. Ze zegt ze zelf over een ongepubliceerd Zweedstalig artikel uit 2003 van haar hand dat “she did not attempt to contact prostituted women who had bad experiences with prostitution, but intentionally sought those with completely different experiences.”[2] Buiten Zweden wordt echter veelvuldig verwezen naar dit artikel, zonder daarbij te benoemen dat het een biased steekproef is. Voor zover wij hebben kunnen vinden heeft geen van deze artikels een peer review ondergaan.

Het feit dat er niet één keer gebruik gemaakt van Waltmans artikelen en 54 keer verwezen naar 4 artikelen van Östergren, laat zien dat Regioplan in het normatieve debat onder academici over de impact van Zweeds beleid, voornamelijk naar één kant heeft gekeken. Hiermee is de ideevorming over het Zweedse beleid te beperkt.

3. Kritiek op Zweedse en Noorse evaluaties niet steekhoudend

Een van de meest bekende argumenten voor het Zweeds model is dat het strafbaar stellen van het kopen van seks zorgt voor een afname in de omvang van prostitutie. Dit is een van de doelstellingen van het beleid en de evaluaties wijzen erop dat in zowel Zweden[3], en Noorwegen[4] het geval is. Als je tussen de regels van het rapport van Regioplan leest, zou je deze conclusie ook kunnen trekken; maar toch sluit het onderzoek niet met deze conclusie af.

In het bestuderen van het rapport van Regioplan hebben we dan ook specifiek gekeken naar de inhoud en beargumentering van het gedeelte ‘Aard en omvang seksbranche’ bij hoofdstuk 3 ‘Effecten van criminalisering’ (zie pagina 39 rapport). Hierin worden deze evaluaties genoemd. Toch worden de resultaten van al deze evaluaties sterk in twijfel getrokken op basis van de volgende drie artikelen:

  • Dodillet & Östergren (2011). The Swedish Sex Purchase Act: Claimed success and documented effects. http://bibliobase.sermais.pt:8008/BiblioNET/upload/PDF2/01584_SX-0093E.pdf (conference paper)
  • Ellison, G., Ni Dhonaill, C., & Early, E. (2019). A review of the criminalisation of the payment for sexual services in Northern Ireland. Queen’s University Belfast. https://www.justice-ni.gov.uk/publications/assessment-impact-criminalisation-purchasing-sexual-services
  • Willeart e.a. 2019 [bronvermelding mist in het rapport van Regioplan]

Het eerstgenoemde artikel is van de hand van Östergren, waarvan we hierboven kritiek hebben geuit op haar methode. Wat de andere twee artikelen betreft, wordt bij nadere inspectie duidelijk dat ze wetenschappelijk gezien geen steekhoudende bronnen zijn om de genoemde evaluaties te betwijfelen. Hieronder lichten we dit toe.

3.1 Evaluaties Zweeds beleid in twijfel getrokken door effecten ander beleid

Wat betreft de eerste variabel ‘Omvang vraag naar betaalde seks’ concluderen de onderzoekers van Regioplan: “De bovenstaande onderzoeken lijken, met de nodige voorzichtigheid, te suggereren dat de criminalisering van klanten in Zweden een vermindering in vraag naar sekswerk tot gevolg heeft. Soortgelijke conclusies kunnen niet getrokken worden op basis van twee uitgebreide onderzoeken naar het effect van (klant)criminalisering op vraag naar en aanbod van betaalde seks in Noord-Ierland en Engeland. Wij hebben deze twee studies meegenomen in ons literatuuronderzoek omdat zij, door gebruik te maken van voor- en nametingen, relatief goed inzicht geven op de impact van een wetswijziging.”

Effecten van de Zweedse beleidsvariant, gemeten in Zweden, worden dus in twijfel gebracht door een studie in Engeland (waar het Zweedse model niet is ingevoerd). In Noord-Ierland is een vorm van het Zweedse model wél ingevoerd, maar ook daarmee kan er niets worden geconcludeerd over de effectiviteit van het Zweedse model. We lichten hieronder toe waarom.

De studie uit Ierland is een evaluatie van de invoering van het strafbaar stellen van het kopen van seks  in Ierland[5]. Een land dat eigenlijk buiten de scope van het onderzoek van Regioplan ligt, maar ze hebben het toch “meegenomen in ons literatuuronderzoek omdat zij, door gebruik te maken van voor- en nametingen, relatief goed inzicht geven op de impact van een wetswijziging.”  Wat echter niet is meegenomen in het onderzoek is of de wet ook daadwerkelijk wordt nageleefd. In de drie jaar waarin er in Ierland is geëvalueerd, hebben er 15 arrestaties and 2 veroordelingen plaatsgevonden voor de genoemde wet. Het beleid lijkt dus geen prioriteit te hebben bij de politie.

In ons advies naar de onderzoekers hebben we aangegeven dat de manier waarop de wet wordt nageleefd meegenomen zou moeten in het beoordelen van de informatie. Verder is het opvallend dat in dit rapport over Ierland de gevraagde experts (met uitzondering van één expert) allen publiek tegenstander zijn van de wet.

Als je de evaluatie in Engeland en Noord-Ierland dus niet zou meenemen in het onderzoek (dat nogmaals, de beleidsvarianten van deze landen niet onderzoekt, maar alleen gebruikt om iets over Zweden te zeggen), blijft de eerdere ‘voorzichtige conclusie’ van de onderzoekers staan, onder andere gebaseerd op bijvoorbeeld een comparative population survey tussen Denemarken, Noorwegen en Zweden waarin onder meer duidelijk wordt dat in Denemarken, waar seks kopen legaal is, de omvang van sekskopers 4.7 keer hoger ligt dan in Zweden.[6]

3.2 Selectieve conclusie uit evaluatierapport beleid in Frankrijk

Een volgende variabele die wordt aangedragen om de aard en omvang van de seksbranche te onderzoeken is de ‘omvang seksbranche en subbranches’. De onderzoekers refereren aan een aantal rapporten waar ze met voorzichtigheid uit willen concluderen dat: “Zoals hierboven beschreven is een vermindering in omvang van de seksbranche met name aangetoond in de subbranche straatsekswerk (SOU, 2010).” Hierbij verwijzen ze enkel naar een Zweeds evaluatierapport uit 2010, maar natuurlijk is er nog meer bevestigend bewijs dat laat zien dat er minder mensen in de prostitutie zijn in Zweden. We noemen het volgende:

Wanneer je de ruwe cijfers vergelijkt van online en straatprostitutie in Denemarken (cijfers uit 2007), Zweden (cijfers uit 2008) en Noorwegen (cijfers uit 2007, voor het instellen van het gelijkheidsmodel), zie je dat Zweden veel minder mensen in prostitutie heeft.[7] In Denemarken was het aantal vrouwen in de prostitutie bijna 16 keer meer per hoofd van de bevolking in vergelijking met Zweden. In Noorwegen was dit 9 keer zoveel per hoofd van de bevolking, in vergelijking met Zweden.

Daarna vervolgen de onderzoekers van Regioplan: “Ook in Frankrijk lijkt straatsekswerk sinds klantcriminalisering in 2016 te dalen, hoewel het aantal sekswerkers dat via het internet opereert toeneemt (Willaert e.a., 2019).”

Er wordt hier een referentie gemaakt naar een evaluatierapport van Willaert e.a., 2019, dat niet aanwezig is in de bronnenlijst van het onderzoek. Waar deze conclusie wél wordt getrokken is de samenvatting van de evaluatie die geschreven is door Helene le Bail.[8] Dit is één van de experts waar Regioplan artikelen van heeft ontvangen. Le Bail heeft een rapport[9] geschreven over de prostitutiewet in Frankrijk dat zij uitgebracht namens de Sekswerkunie in Frankrijk. Aan dit rapport heeft de organisatie ‘Medicine du Monde’ meegewerkt, een organisatie die zich heeft uitgesproken tegen het Zweeds model, en waar Le Bail deel van uitmaakt.

De onderzoekers van Regioplan gebruiken deze bron(nen) dus om te benoemen dat ‘het aantal sekswerkers dat via het internet opereert toeneemt’. Het overheidsrapport zelf geeft echter aan dat dit wordt veroorzaakt door de toename van gebruik van internet. Het rapport van de Sekswerkersunie linkt deze toename echter aan de ‘criminalisatie’. De onderzoekers van Regioplan hebben deze nuance niet meegenomen in hun resultaten, en zijn tevens vergeten om ook andere belangrijke conclusies uit het evaluatierapport van de overheid mee te nemen in hun bevindingen. Bijvoorbeeld dat er in Frankrijk na de invoering van de wet een toename van 54% heeft plaatsgevonden van procedures tegen pooiers en mensenhandel. Dat is niet verrassend, want ook in Zweden is bijvoorbeeld geconcludeerd dat het land minder aantrekkelijk is geworden voor mensenhandel door de National Criminal Investigation Department van Zweden naar aanleiding van interviews met vrouwen in de prostitutie en telefoontaps.[10]

Deze voorbeelden laten zien dat de onderzoekers van Regioplan selectief zijn geweest in hun literatuurstudie. Hierdoor hebben ze een deel van de effecten van het Zweeds beleid gemist. Jammer, want vooral deze samenhang tussen de afname van prostitutie en de afname van mensenhandel is een belangrijk doel én resultaat van het criminaliseren van sekskopers. 

4. Onderzoeksgroep geen afspiegeling van daadwerkelijke groep mensen in prostitutie

In ons advies vooraf hebben we hebben we de volgende vraag gesteld aan de onderzoekers: hoe gaan jullie om met het feit dat vrouwen, trans personen en mannen in de prostitutie die onder druk staan of onvrijwillig werken, vaak niet goed kunnen reflecteren op een abstracte vraag als ‘wat voor model zou het beste werken tegen mensenhandel / zou jou het beste helpen’? Ons advies was dan ook om met trauma informed interviewers te werken. 

Helaas wordt nergens duidelijk dat de interviewers die de ‘sekswerkers’ hebben geïnterviewd trauma informed waren. De onderzoekers erkennen dat mensen uitbuiting hebben meegemaakt, wat oorzaak kan zijn van trauma, maar daar is verder geen aandacht aan besteed in dit onderzoek. Toen we bij de presentatie van het onderzoek op dit thema terugkwamen, deden de onderzoekers het af met de opmerking dat zij “hebben geleund op de kunst van wetenschappelijk onderzoek” (zie gespreksverslag onderzoeksrapport).

Ook over de selectie van de onderzoeksgroep zijn we teleurgesteld. De ‘sekswerkers’ in het interview zijn benaderd via een klankbordgroep voor mensen die al betrokken zijn in de politiek. Hiervan hebben drie van de zesendertig personen uitbuiting meegemaakt, wat de groep statistisch gezien geen goede representatie maakt van de daadwerkelijke groep mensen in prostitutie. 

Zowel in de manier van interviewen als in de selectie van de interviewees is hiermee geen gehoor gegeven aan de oproep aan de staatssecretaris in het debat om de ‘grote grijze groep’ mee te nemen in het onderzoek.

CONCLUSIE

Voor Exxpose is dit onderzoek dan ook een onbevredigend resultaat. Er is met publiek geld een duur onderzoek gedaan, dat niet op een zorgvuldige manier is uitgevoerd. Helaas zijn de conclusies uit dit onderzoek dan ook niet bruikbaar om iets te kunnen zeggen over de effectiviteit van het strafbaarstellen van het kopen van seks.

Dit maakt duidelijk dat het lastig is om beleid te vergelijken zonder duidelijke context; en zonder uitgangspunten, startpunten en kennis over de te onderzoeken groep mee te nemen. We vragen u dan ook niet om een nieuw onderzoek. Uiteindelijk ging ons burgerinitiatief over het opkomen voor mensen die vastzitten in de Nederlandse prostitutie. Om de last van het werken in de prostitutie bij de koper te leggen, en niet bij de verkoper. Om de ongelijkwaardigheid van de ‘prostitutie-deal’ tegen te gaan, zoals het Zweedse beleid beoogt. We zijn van mening dat de mensen in de seksindustrie betere bescherming verdienen dan ze onder het huidige prostitutiemodel krijgen. We hopen dan ook dat u dit meeneemt in uw belangrijke werk.

Bronnen

[1] MacKinnon, C. A. (2011). Trafficking, prostitution, and inequality. HARv. cR-cLL REv., 46, 271.

[2] Raphael, J. (2018). Decriminalization of Prostitution: The Soros Effect. Dignity: A Journal on Sexual Exploitation and Violence, 3(1), 1-32.https://doi.org/10.23860/dignity.2018.03.01.01

[3] SOU (2010). En utvärdering 1999–2008. Betänkande av Utredningen om utvärdering av förbudet mot köp av sexuell tjänst. Stockholm. [Report: Prohibition Against Buying Sexual Services, An Assessment 1999-2008]. Stockholm. https://www.regeringen.se/contentassets/2ff955c847ed4278918f111ccca880dd/forbud-mot-kop-av-sexuell-tjanst-en-utvardering-1999-2008-

sou-201049

[4] Rasmussen, I., Strøm, S., Sverdrup, S., Hansen, V. W., & på oppdrag fra Justis, U. (2014). Evaluering av forbudet mot kjøp av seksuelle tjenester. Vista Analyse. https://www.regjeringen.no/contentassets/0823f01fb3d646328f20465a2afa9477/evaluering_sexkjoepsloven_2014.pdf

[5] Ellison, G., Ni Dhonaill, C., & Early, E. (2019). A review of the criminalisation of the payment for sexual services in Northern Ireland. Queen’s University Belfast. https://www.justice-ni.gov.uk/publications/assessment-impact-criminalisation-purchasing-sexual-services

[6] Kotsadam, A., & Jakobsson, N. (2014). Shame on you, John! Laws, stigmatization, and the demand for

sex. European Journal of Law and Economics, 37(3), 393-404.

[7] Holmström, C., & Skilbrei, M. L. (2009). Prostitution in the Nordic Countries: Conference report, Stockholm, October 16–17, 2008.

[8] Gaudy, T., & Le Bail, H. (2020). Comparative summary of evaluation reports on France’s 2016 prostitution

act. [working paper, CERI Sciences Paris]. 

[9] Le Bail, H., Giametta, C., & Rassouw, N. (2019). What do sex workers think about the French Prostitution Act? (Doctoral dissertation, Médecins du Monde). https://hal-sciencespo.archives-ouvertes.fr/hal-02115877/document

[10] Cf. Rikspolisstyrelsen, [National Criminal Investigation Department], Swed. Government, Trafficking in Women: Situation Report no. 5 (Stockholm: Rikspolisstyrelsen, 2003), p34. https://perma.cc/QXD7-DVMN

Wat er niet klopte aan wat de staatssecretaris zei

De reactie van staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (VVD) op het debat in de Tweede Kamer was teleurstellend voor Exxpose. Niet in de eerste plaats omdat we het niet met haar conclusie eens waren, maar vooral omdat het leek alsof ze zich niet in het onderwerp had verdiept, niet openstond voor nieuwe ideeën van een jonge generatie, en het debat niet goed leek te hebben gevolgd.

Hieronder een aantal quotes van de staatssecretaris, en onze reactie daarop. 

“Het kabinet is van mening dat de opheffing van het bordeelverbod in 2000 onvoldoende garanties biedt voor een veilige en gezonde seksbranche.” 

“Aanbod van en vraag naar prostitutie zullen met strafbaarstelling van degenen die betalen voor seks niet verdwijnen. In plaats daarvan zullen de activiteiten meer uit het zicht plaatsvinden, met alle risico’s van dien.”

“Zo laat het onderzoek naar sekswerk en geweld uit 2018 bijvoorbeeld zien dat sekswerkers die zonder vergunning of illegaal werken, vaker te maken hebben met geweld dan sekswerkers die in de vergunde sector werken. Ook mensenhandel lijkt — ik zeg: lijkt — meer voor te komen in het illegale circuit.”

De staatssecretaris erkende dat het bordeelverbod niet heeft gebracht wat we ervan hadden verwacht. Dat is een goed begin! Het biedt volgens haar onvoldoende garanties voor een veilige en gezonde seksbranche. Onze vraag aan de staatssecretaris: is een veilige en gezonde seksbranche überhaupt mogelijk? 

De meerderheid van de mensen in de prostitutie ontwikkelt PTSS, en geweld en mensenhandel komen veelvuldig in de legale sector in Nederland voor. De afgelopen 20 jaar hebben ons laten zien dat een veilige en gezonde seksbranche in de praktijk een oxymoron is. Daarom is het doel van het gelijkheidsmodel om zo min mogelijk mensen in de prostitutie terecht te laten komen. En niet om de branche zo goed mogelijk in stand te houden. 

In reactie op ons voorstel laat Ankie Broekers-Knol in het debat weten dat zij denkt dat aanbod en vraag niet zullen verdwijnen door het model. Zoals in onze position paper te vinden is, is in Zweden echter het tegendeel te zien. In 2008 concludeerden onderzoekers dat er in Zweden (10 miljoen inwoners) ongeveer 300 mensen in de straatprostitutie zijn, en dat er voor 300 vrouwen en 50 mannen online werd geadverteerd (deze mensen zouden dubbel geteld kunnen zijn). Vergelijk dit met het aantal mensen in de prostitutie in Nederland. De schattingen beginnen op 20.000 mensen. Wat een verschil! Er is bovendien een breed gedragen steun voor de wet in de samenleving (60% tot 79%), vooral onder jonge mensen (18-38), wat indirect voor minder sekskopers zorgt. Dit wijst op een duurzame gedachteverandering: consent kan niet afgekocht worden.

De staatssecretaris verwijst in haar onderbouwing naar een onderzoek uit 2018 waaruit ze concludeert dat illegaal maken van prostitutie meer geweld en mensenhandel lijkt op te leveren. Hierbij is het belangrijk om op te merken dat in het gelijkheidsmodel mensen in de prostitutie niet strafbaar (of illegaal) zijn; alleen de mensen die seks kopen zijn strafbaar. Er is meerdere keren onderzoek gedaan naar de veiligheid van de mensen in de prostitutie in Zweden en het is niet onveiliger geworden. Het tegenovergestelde is waar: minder mensen komen in de cyclus van geweld terecht. Bovendien, laat onderzoek juist zien dat, in tegenstelling tot regulering, het gelijkheidsmodel mensenhandelaren juist ontmoedigt om naar Zweden te komen. In Frankrijk zijn na de invoering de procedures rondom mensenhandel bovendien met 54% gestegen. Dit alleen al maakt het gelijkheidsmodel het overwegen waard. 

Onze vraag aan de staatssecretaris is dan ook: Wilt u doorgaan met het nastreven van het principe van een veilige en gezonde seksbranche of kiest u voor een praktisch model waarin de gerechtelijke macht meer mogelijkheden heeft om mensenhandel aan te pakken en minder mensen terecht komen in de cyclus van geweld? 

Factchecks op uitspraken Kamerleden

Tijdens het debat over ons burgerinitiatief in de Tweede Kamer, werd er vanalles gezegd en beweerd door Kamerleden. Hoewel wij aanwezig mochten zijn bij dit debat en het debat mochten inleiden met een speech, konden we niet reageren op wat er tijdens het debat werd gezegd. Frustrerend voor mensen met kennis van zaken én passie voor het onderwerp. Er werden zeker goede en rake dingen gezegd en gevraagd, maar een aantal uitspraken van Kamerleden waren feitelijk onjuist, of naar onze mening een teken van grote onwetendheid of onwil. Hieronder reageren we op een aantal van deze uitspraken.

FACTCHECK OP UITSPRAAK VAN MARTIJN BOLKESTEIN (VVD)
“Regulering geeft aan dat prostitutie in Nederland een erkend beroep is. Maar het zal nooit normaal worden. Het zal nooit een normaal beroep worden. De heer Segers zei al eens: we verwachten het niet in de kaartenbak van het UWV. Maar je kan niet het beroep eerst reguleren, en de klandizie ervan vervolgens verbieden.”

Martijn gaf hiervoor geen onderbouwing. Waarom kun je de omstandingheden van de vrouwen niet zo goed mogelijk maken, en tegelijkertijd het kopen van seks verbieden? Dit is namelijk precies wat er is gebeurd in Zweden, Noorwegen, Frankrijk – en noem de landen maar op. Een land dat de realiteit van prostitutie ként, en de onvrijheid van de meeste vrouwen in prostitutie, kan er zeker voor kiezen om hun machtspositie te vergroten. Het strafbaar stellen van het kopen van seks is in Zweden, maar zeker in Frankrijk, niet te scheiden van het grote aanbod van hulp (bij uitstappen) en goede gezondheidzorg, en het versterken van de rechten van de mensen in prostitutie. Dat is juist de kern van het gelijkheidsmodel: de verkoper krijgt alle rechten en het voordeel van de bewijslast, de koper niet. Het zogenoemde ‘reguleren’ dat Nederland de afgelopen twintig jaar heeft gedaan, heeft alleen maar ellende en enorme toename van mensenhandel tot gevolg gehad.

FACTCHECK OP UITSPRAKEN VAN GIDI MARKUSZOWER (PVV)
1. “Meer politie, hardere straffen en de verhoging naar 21 jaar gaan de misstanden in prostitutie oplossen.”

Onze huidige aanpak van prostitutie en mensenhandel bewijst al 20 jaar lang dat ons model ineffectief is. Dat is niet omdat de politie zulk slecht werk levert, maar doordat de wetgeving die zij moeten handhaven ineffectief is. Wanneer je doet wat je altijd deed, krijg je wat altijd kreeg. De huidige Nederlandse wetgeving gaat mensenhandel nooit effectief bestrijden, omdat prostitutie en criminaliteit onlosmakelijk met elkaar verbonden blijken te zijn.

2. “Ik zie het causale verband niet tussen het strafbaar stellen van sekskopers en het effectief bestrijden van mensenhandel.”

Het gelijkheidsmodel stelt zowel de sekskoper als pooiers en exploitanten strafbaar. Door prostitutie te legaliseren, hebben we hier een walhalla gemaakt voor mensenhandelaren. Ze zijn onder de huidige wetgeving ontzettend moeilijk verantwoordelijk te houden, en de bewijslast ligt bij het slachtoffer. Zolang het kopen van seks legaal is, is het mogelijk om de grenzen hiervan op te zoeken en verder te exploiteren. Het is bekend dat mensenhandelaren weg blijven van landen waar het gelijkheidsmodel is doorgevoerd. Zoals Anne Kuik (CDA) ook aankaartte: het succes bewijst zich onder andere in Frankrijk waar het aantal procedures tegen mensenhandelaren met 54% is gegroeid.

FACTCHECK OP UITSPRAAK VAN NIELS VAN DE BERGE (GROENLINKS).
“In hoeverre is uitbuiting in sekswerk anders is dan uitbuiting van Oost-Europese immigranten in de tuinbouw?”

Niels duidde in zijn speech meerdere malen dat hij partij kiest voor de mensen die zelf voor de prostitutie kiezen. In zijn bewoording kun je terughoren dat hij mensen in de prostitutie moeilijk vindt voor te stellen als slachtoffer. Hij is blijkbaar slecht op de hoogte van het werkelijke aantal van geweldplegingen, uitbuiting en mensenhandel in de prostitutiebranche.

Tuinbouw en prostitutie
Neem een van de problemen waar mensen in de prostitutie tegen aanlopen: verkrachting. In de tuinbouw vindt nooit zoveel verkrachting plaats als in de prostitutie. Waar een vrouw in de prostitutie te maken heeft met een enorm hoge kans op verkrachting, is dit in de tuinbouw zelden het geval. Wanneer er zoveel verkrachting in de tuinbouw van paprika’s zou plaatsvinden, en dit gelinkt was aan de aard van het plukken van die paprika’s, denken wij dat het paprika-plukken wel degelijk was afgeschaft. Hij noemt bijvoorbeeld “de kwetsbare sekswerkers die het slachtoffer zijn van mensenhandel”. Wanneer je inhoudelijk gaat kijken naar wat hij zegt is dat absurd. Hij noemt namelijk vrouwen die dagelijks verkracht worden ‘kwetsbare sekswerkers’. Daarmee zegt hij nog steeds dat deze persoon nog steeds een ‘werker’ is en ‘seks’ heeft. Terwijl iemand die verkracht wordt geen seks heeft en echt niet aan het werk is.

Ongelijkheid tussen man en vrouw
De ongelijkheid tussen man en vrouw is enorm in de prostitutie. In de tuinbouw is dit heel anders. Bij prostitutie wordt het consent van kwetsbare vrouwen (90%) afgekocht door mannen (95%).

Empowerment
Zijn oplossing voor het probleem van deze kwetsbare mensen is dan ook om ze meer arbeidsrechten te geven. Hiermee zegt hij eigenlijk: Wanneer je dagelijks seksueel misbruikt wordt in de prostitutie, vind ik het een oplossing als je ervan leert te genieten, en stabieler wordt onder het misbruik. Ik wil je meer rechten geven in jouw penibele situatie, maar ik ga je probleem niet bij de misbruiker (sekskoper) aanpakken. En zo zijn er nog veel meer problemen in de prostitutie waar je in de tuinbouw niet tegenaan loopt. Het is natuurlijk verschrikkelijk dat er mensen slecht of helemaal niet worden betaald in de tuinbouw, dat moet zeker worden aangepakt. Maar het trauma van die vorm van uitbuiting is toch wel van een andere aard dan de verkrachting die plaatsvindt in de seksindustrie. Hierdoor blijft het appels met peren vergelijken.

REACTIE OP SPEECH VAN ATTJE KUIKEN (PVDA)
“Legalisering heeft niet gebracht wat we 10 jaar geleden hadden gehoopt.”

Attje vertelt dat een ‘sekswerker’ met haar het volgende deelde: “Ik ben 1 van de 5% van de sekswerkers die dat echt volledig vrijwillig doen. Het is een grote boeven bende.” Attje wil het voor deze 5% goed regelen en constateert dat we dan nu nog niet doen. Wat haar betreft gaan we op zoek naar een Nederlands model door met een open blik te kijken naar enerzijds het Zweeds model en anderzijds bijvoorbeeld het Nieuw Zeelands model. Ook roept ze op mensenhandel niet alleen politiek te bestrijden maar echt te kijken wat er nodig is. Dat juichen wij natuurlijk van harte toe.

Als wij met een open blik kijken naar de prostitutiewereld, vragen we ons af hoever we als politiek willen gaan om prostitutie als beroep in stand te houden. Als een kleine minderheid er vrijwillig voor zou kiezen. Als daardoor 95% van overige mensen eraan onderdoor gaat. Als blijkt dat prostitutie in zichzelf schade toebrengt (dit is een niet te negeren feit waarvoor momenteel te weinig aandacht voor is). En stel je voor dat het lukt om alleen mensen in de prostitutie te hebben die daar vrijwillig voor kiezen, als alleen die 5% in de prostitutie zou blijven, hoe ziet dat er dan uit? Dat zijn heel weinig mensen. Die kunnen nooit aan de vraag voldoen die we creëren door het kopen van seks legaal te houden. We blijven dan als overheid erkennen dat je consent kunt afkopen van anderen, waardoor er geen verandering komt in hoeveel mensen denken dat seks kopen oké is.

Door het kopen van seks strafbaar te stellen, zeg je dat prostitutie schade berokkend aan de ander. En gaan mensen anders denken over prostitutie. Wat strafbaar is, is dat je mensen schade berokkend, niet of iemand geregistreerd is of niet. Kortom, willen we deze vorm van geweld, tegen voornamelijk vrouwen, in stand houden omdat een hele kleine groep dat nu eenmaal wil? Hoe leggen we dit uit aan de volgende generatie? Hoe leggen we uit dat je in Nederland consent kunt afkopen? 50.000 Nederlanders en de internationale gemeenschap vragen om de verantwoordelijkheid voor deze boevenbende bij de sekskoper te leggen (waar in het Nieuw-Zeelandse model totaal geen aandacht voor is), laten we daar met een open blik naar kijken.

Speech Tweede Kamer

Op donderdag 3 september was het dan eindelijk zover: we mochten speechen in de Tweede Kamer om het burgerinitiatief ‘Ik ben onbetaalbaar’ toe te lichten, waarna de Kamer hierover in debat ging. Hieronder lees en kijk je de speech die voorzitter Natasja Bos gaf. Het debat helemaal terugkijken? Dat kan hier.

“Goedemorgen. Ik ben Natasja Bos, voorzitter van de jongerenbeweging Exxpose en initiatiefnemer van het burgerinitiatief Ik Ben Onbetaalbaar. Ik ben enorm vereerd dat ik hier namens 50.000 jonge Nederlanders mag staan om u te dringend verzoeken het kopen van seks strafbaar te stellen.
Wij, Exxpose, zijn een beweging van jonge mensen die geraakt zijn door de rauwe realiteit van prostitutie in ons land en dit niet langer kunnen verzwijgen.” 

Laura
“Ikzelf kwam voor mijn onderzoek veel in jeugdzorginstellingen. Ik ontmoette daar onder anderen Laura. Ze was meerdere malen seksueel misbruikt en bleek dan ook zwaar getraumatiseerd. Ze was daar voor haar eigen veiligheid opgesloten, omdat ze slachtoffer was van loverboys. Tot ze 18 werd, daarna stond ze legaal achter een raam. 

Van de een op de andere dag is zij veranderd van slachtoffer naar iemand met een normaal beroep.
 
U wéét dat dit niet zomaar één verhaal is van één vrouw. De overgrote meerderheid van de mensen in prostitutie komt uit een kwetsbare situatie. 63% van de mensen in de prostitutie geeft bijvoorbeeld aan seksueel misbruikt te zijn in hun jeugd. En waar mijn maag van omdraait is dat we een legale markt gecreëerd hebben rondom deze vrouwen.

Regulering mislukt 
21 jaar geleden is Nederland begonnen met het reguleren van prostitutie. Onder andere om misstanden aan te pakken. Inmiddels is talloze keren bewezen dat dat niet is gelukt. We hebben onze handen vol met het bestrijden van de randverschijnselen. Maar hierdoor vergeten we om te kijken naar de kern van het probleem. 

Geweld
Prostitutie is namelijk in zichzelf een vorm van geweld. Onderzoek wijst uit dat, ongeacht de plek waar de prostitutie plaatsvindt, prostitutie zoveel schade brengt dat de vrouw een post traumatische stress syndroom kan ontwikkelen. Het kopen van seks veroorzaakt een heftig trauma.

Ongelijkheid
Prostitutie is ongelijkwaardig. Alle vormen van ongelijkheid komen hierin samen. Machtsongelijkheid, economische ongelijkheid, genderongelijkheid – Het is geen nieuws dat voornamelijk mannen met geld het consent afkopen van voornamelijk vrouwen die afkomstig zijn uit minderheidsgroepen.
 
Onvrijheid
Misschien denkt u: dit kan toch ook een eigen keuze zijn? Dan is mijn vraag: Van wie is het een eigen keuze? Is de enkeling die zegt ‘ik doe dit vrijwillig’ u meer waard dan de overgrote meerderheid in een uitbuitingssituatie? Of is er iets anders aan de hand. Vinden we eigenlijk dat mannen recht hebben om seks te kunnen kopen en is hún keuze voor ons belangrijker?

Markt 
Want dat is waarom prostitutie kan bestaan: omdat mensen seks willen kopen. En in Nederland leggen we geen énkele verantwoordelijk bij die sekskopers. Het is tijd om de last van prostitutie te verschuiven. Het is tijd dat we sekskopers verantwoordelijk maken voor de gevolgen van het kopen van seks. Door de vraag naar prostitutie aan te pakken, zal de markt voor prostitutie en mensenhandel verkleinen.

Internationale gemeenschap
En dat is nu precíes waar we ons in internationale verdragen, zoals het VN vrouwenverdrag aan hebben gecommitteerd: om de markt voor prostitutie te verkleinen. De Europese Commissie bevestigd dat dit het beste te bereiken is door het kopen van seks te ontmoedigen. 

Zweden = succes
In Zweden zijn ze 20 jaar geleden begonnen met het stráfbaar stellen van het kopen van seks. Door seks kopen illegaal te maken, mensen in de prostitutie níet strafbaar te stellen, maar juist hulp aan te bieden, én door bewustwordingscampagnes op te zetten, hebben zij succesvol de prostitutie markt kleiner gemaakt. Er zijn minder mensen die in de prostitutie terecht komen en daarmee minder mensen die in de cyclus van geweld terechtkomen. Er zijn minder sekskopers. Het land is minder aantrekkelijk geworden voor mensenhandel. En dit beleid beidt bescherming voor mensen in de prostitutie. 

Er ontstaat namelijk een gelijkwaardigere situatie tussen de vrouw in prostitutie en de sekskoper. Hij loopt het risico, want hij is toch al strafbaar bezig. Het is dan ook tekenend dat er in Zweden sinds de invoering van deze wetgeving, niemand in de prostitutie door een sekskoper is vermoord. Vergelijk dit eens met het hoge aantal vermoorde vrouwen in de prostitutie in Nederland, Duitsland of zeg Nieuw-Zeeland.

Tijd voor nieuw beleid
U zit hier met de gevolgen van de keuzes van de vorige generatie – die aanpak die zíj hebben gekozen. Maar de vólgende zet – is aan u. 50.000 Nederlanders vragen u om een menswaardig beleid. Om te werken aan een samenleving waarin geen mens in een ongelijkwaardige positie terecht hoeft te komen. Waarin geen mens meer is gedoemd tot het web van commerciële seksuele uitbuiting. De beste aanpak tegen moderne slavernij in de seksindustrie is het strafbaar stellen van het kopen van seks. 
Na Zweden, zijn met hetzelfde succes onder andere Noorwegen, Noord-Ierland, Frankrijk en Israël gevolgd.

Is het dan nu tijd voor Nederland?

Natasja aan het woord.
Met Kamervoorzitter Khadija Arib, keurig op corona-afstand.
Met Anky Broekers-Knol, de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (en ons Position Paper), en Sven Koopmans, de voorzitter van de Commissie van Burgerinitiatieven.

Waarom prostitutie bij het gelijkheidsmodel níet ondergronds gaat.

Een veelgehoorde vraag in reactie op het invoeren van het Zweedse model is: ‘Gaat het dan niet ondergronds?’ Kort gezegd: nee. Het Zweedse model is zelfs beter en veiliger voor de mensen in prostitutie. Hoe zien we dat? Wat zeggen onderzoeken? Lees het hier!

Critici van het Zweedse model uitten hun zorgen over of de prostitutie niet ondergronds gaat, en of de prostitutie niet onveiliger wordt voor hen die de seks verkopen. In tegenstelling tot de wetenschappelijke artikelen die aantonen de prostitutie geweld veroorzaakt, zijn er geen wetenschappelijke artikelen met data die laten zien dat prostitutie ondergronds is gegaan of dat er meer geweld komt. De zorg rondom het argument over het ondergronds gaan van prostitutie, is dat de branche dan niet meer zichtbaar is voor de politie. De reactie hierop van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel in Zweden, Kajsa Wahlberg, is dat prostitutie een product is waarvoor geadverteerd moet worden. Als de klant de prostitutie kan vinden, kan de politie dat ook. Data uit onderzoek laat wél zien dat er geen verschuiving is geweest naar thuisprostitutie, ook al is er een lichte stijging in online prostitutie. (SOU, 2011) Dit laatste is geheel te verklaren door de opkomst van het internet.

Moorden
Opvallend is dat er in Zweden sinds de invoering van de wet niemand is vermoord in de prostitutie, terwijl dit in landen met een legale prostitutie helaas wel het geval is. In Nieuw Zeeland, waar prostitutie totaal gedecriminaliseerd is zijn ook meerdere moorden gepleegd (Penny White, 2015). In Duitsland, waar prostitutie naar Nederlands voorbeeld is gelegaliseerd, zijn bijvoorbeeld ten minste 55 vrouwen gerapporteerd als vermoord in prostitutie tussen 2002 en 2015 (Penny White, 2015). Dit terwijl in Zweden geen vrouwen zijn vermoord in de prostitutie (Waltman, 2017). Er is dan ook geen bewijs voor meer geweld. Integendeel, omdat mensen in de prostitutie sekskopers ten alle tijden kunnen aangeven, geven sommige vrouwen aan dat sekskopers voorzichter zijn in hun behandeling en wensen. Ze geven aan dat deze wet hen steun geeft in hun positie, in tegendeel tot landen waar prostitutie gelegaliseerd is en waar competitie is en prijsvergelijkingen worden aangemoedigd, en waar het idee heerst dat sekskopers in hun recht staan om alles te vragen wat zij elders niet kunnen krijgen. De klant is koning. Het ‘nordic model’, of zoals het in Zweden wordt genoemd: ‘het gelijkheidsmodel’, wordt dan ook vaak gesteund door survivors die zelf niets meer verdienen aan de seksindustrie.

Bronnen
Penny White, “Remembering the Murdered Women Erased by the Pro-Sex Work Agenda.” feministcurrent.com, November 13, 2015 [https://perma.cc/CS8A-JMPU].

SOU 2010:49 (2011). Evaluation of the prohibition of the purchase of sexual services. Geraadpleegd van https://www.government.se/articles/2011/03/evaluation-of-the-prohibition-of-the-purchase-of-sexual-services/

Waltman, M. (2017). Appraising the Impact of Toward a Feminist Theory of the State: Consciousness-Raising, Hierarchy Theory, and Substantive Equality Law. Geraadpleegd van https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_id=2992921

Wat maakt een prostitutiebeleid effectief?

Als Exxpose stellen we dat er een beter beleid bestaat rondom prostitutie dan we in Nederland hanteren. Wij pleiten voor het Zweedse gelijkheidsmodel. Waar baseren wij dit op? Waarom helpt het de mensen in prostitutie om het kopen van seks strafbaar te stellen? Lees het hier!

Gebaseerd op de wetenschap dat prostitutie ongelijkwaardig is en schade toebrengt, heeft Zweden zichzelf tot doel gesteld om prostitutie zo veel mogelijk te verminderen. Dit doen ze door het strafbaar stellen van de sekskopers en derden die verdienen aan prostitutie. De mensen in de prostitutie bieden zij juist hulp. Sociale voorzieningen voor zowel mensen in de prostitutie als sekskopers zijn een essentieel onderdeel van dit beleid, net zoals voorlichting rondom de rationale achter het beleid. MacKinnon, één van de grondleggers van deze wetgeving zei hierover: “Put another way, the law reduces the social hierarchy between the parties, putting prostituted persons in a more substantially equal position than they were before.” (Waltman, 2017)

Twintig jaar na invoering van de wet kan men concluderen dat dit beleid inderdaad helpt om prostitutie te verminderen. Uit zowel de evaluaties (SOU, 2010) van de Zweedse overheid als ander onderzoek (Waltman, 2011; Waltman, 2017) zijn de volgende conclusies te trekken:

● Een vermindering van het aantal mensen in de prostitutie door de tijd heen
In 2008 concludeerde Noorse onderzoekers dat er in Zweden ongeveer 300 mensen in de straatprostitutie zijn, en dat er voor 300 vrouwen en 50 mannen online werd geadverteerd (deze mensen zouden dubbel geteld kunnen zijn). In 1998, het jaar voordat de wet in werking trad, werden er 726 vrouwen in de straatprostitutie gevonden, in 1993 nog 2500 tot 3000. Er is ook geen grote shift naar het internet of thuisprostitutie of een andere vorm, of zogenoemde meer ‘verborgen’ prostitutie gegaan, door invoering van de wet in Zweden in vergelijking met andere landen.

● Er zijn minder mensen in de prostitutie in vergelijking met omliggende landen
Zo waren er in Denemarken, waar prostitutie legaal is, acht jaar na invoering van de wet in Zweden 16 keer zoveel vrouwen per capita in de straatprostitutie.

● Er is een vermindering van sekskopers
En bovendien een breed gedragen steun voor de wet in de samenleving (60% tot 79%) , vooral onder jonge mensen (18-38), wat indirect voor minder sekskopers zorgt.

● Zweden blijkt een minder aantrekkelijk land voor mensenhandelaren
Dit wordt duidelijk uit onder andere telefoontaps, politieonderzoek, getuigenissen van mensen uit de prostitutie en politie in de Baltische staten. Pooiers kunnen bovendien maar 3 of 4 vrouwen onder zich hebben, in plaats van grote groepen omdat het simpelweg onmogelijk is om grotere groepen te verbergen.

● Het beleid blijkt veiliger te zijn voor mensen in de prostitutie

MAX WALTMAN, RESEARCHER STOCKHOLM UNIVERSITEIT EN MINISTERIE VAN GELIJKHEID ZWEDEN:

“Als je je beleid baseert op de de rechten van de sekskopers, en niet op het welzijn van de mensen die de seks verkopen, werk je geweld in de hand. In Nederland kun je op sommige plekken voor 10 euro seks kopen. In Zweden moet je zeker 150 euro betalen. Dat zegt iets over de markt. Het gelijkheidsmodel van Zweden zorgt ervoor dat de vraag naar prostitutie en daarmee uitbuiting kleiner wordt. In Nederland is de prostitutie, en daarmee de mensenhandel, niet voor niets enorm. Dat hangt samen met de wetgeving.

Bronnen
SOU 2010:49 (2011). Evaluation of the prohibition of the purchase of sexual services. Geraadpleegd via https://www.government.se/articles/2011/03/evaluation-of-the-prohibition-of-the-purchase-of-sexual-services/

Waltman, 2017. Uit “Appraising the Impact of Toward a Feminist Theory of the State: Consciousness-Raising, Hierarchy Theory, and Substantive Equality Laws.” Law & Inequality: A Journal of Theory and Practice 35, no. 2 (2017): 353–91

Waltman, M. (2011). Prohibiting Sex Purchasing and 27 Ending Trafficking: The Swedish Prostitution Law. Geraadpleegd van https://repository.law.umich.edu/mjil/vol33/ iss1/507;

Waarom de legalisering in Nederland is mislukt.

Het idee achter het prostitutiebeleid dat we sinds 2000 in Nederland hanteren is om schadelijke vormen van prostitutie te bestrijden en vrijwillige prostitutie te normaliseren. Dit beleid werkt echter niet zoals gepland. Waaraan is dat te zien? En waarom werkt het niet? Lees het hier!

De twee-splitsing in de aanpak van prostitutie is in 2007 geëvalueerd. Een van de conclusies was dat het lastig is om gedwongen prostitutie van vrijwillige prostitutie te onderscheiden (Daalder, 2007) De zaak rondom de groep Dürdan bevestigde dit nog eens (KLDP, 2008). Dit criminele netwerk buitte zo’n 120 vrouwen uit, en kon jarenlang zijn gang gaan binnen de vergunde sector. Ondanks de strengere wet- en regelgeving blijft mensenhandel moeilijk vast te stellen. Legalisering in de prostitutie heeft de georganiseerde misdaad niet verdreven (Huisman, 2014). In tegendeel; uit internationaal en Europees onderzoek zijn er aanwijzingen dat het zelfs lastiger is geworden om mensenhandel te bestrijden en de instroom is toegenomen (Cho, S.-Y., 2013) . Een rapport van Europol omschrijft Nederland als een ‘belangrijke markt voor mensenhandelaren’, omdat ‘de vraag naar goedkope seksuele diensten en arbeid er hoog is’ (Europol 2016).  

Evaluaties
Het normaliseren van prostitutie was vooral bedoeld om de positie van mensen in de prostitutie te verbeteren. In de evaluatie in 2006 werden er geen verbeteringen gevonden in de positie van mensen in de prostitutie (Daalder, 2007). Er werd onder andere gekeken naar de arbeidsverhoudingen, het emotioneel welbevinden en tevredenheid met het inkomen van mensen in de legale sector. In 2014 werd er opnieuw naar de positie van de mensen in de prostitutie gekeken (Daalder, 2015). Als opvallend verschil tussen beide evaluaties wordt in het tweede rapport genoemd dat er ten opzichte van 2006 een verbetering lijkt te zijn op het gebied van roken, alcoholgebruik en sporten. Desalniettemin was zowel in 2006 als in 2014 de gezondheid en het welbevinden van mensen in de legale prostitutie slechter dan dat van de gemiddelde Nederlandse burger. Bovendien werd uit beide evaluaties duidelijk dat een meerderheid van de ondervraagden over 5 jaar niet meer in de prostitutie wilde werken.

Er het beste van maken
Uit de insteek van de evaluatie van de legalisering van prostitutie, lijkt het erop dat men uitgaat van een bepaalde lage levenskwaliteit in de prostitutie, die niet opgaat voor een andere legale beroepsgroep. Men evalueert niet zozeer op wenselijkheid van de beroepsgroep, maar gaat uit van het feit dat dit ‘beroep’ er nu eenmaal is, en we er maar het beste van moeten maken voor deze mensen. Een goed beeld van de situatie in de prostitutie is ook lastig van de mensen in de prostitutie zelf te krijgen. Veel mensen die nog in de traumatische situatie zitten, kunnen dit niet als zodanig herkennen, vanuit hun overlevingsstrategie (Margaret, 2004). Bovendien zetten pooiers (zelf de grootste bron van geweld) de vrouwen vaak onder druk om geen aangifte te doen. (Farley, 2002) Om deze kwetsbare groep te beschermen kunnen we dus niet rekenen op derden (pooiers, bordelen). Derden zijn allereerst gemotiveerd door het maken van winst.

Sekskopers zijn veelal bewust van de situatie waarin mensen in prostitutie verkeren, bijvoorbeeld de uitbuiting die ermee gepaard gaat en dat ze voor pooiers werken. (Farley, 2011). Maar deze bezwaren wegen blijkbaar niet op tegen hun ‘recht’ om seks te kopen.

Wiens recht is sterker?
Zolang prostitutie wordt gezien als een alternatieve vorm van werk voornamelijk voor vrouwen, zal een substantiële groep van kwetsbare mensen vast blijven zitten in een systeem van seksuele uitbuiting, dat zich grenst aan slavernij en waaruit ze zelden kunnen ontsnappen. Het lijkt erop dat Nederland het recht van de sekskoper belangrijker vindt dan de levenskwaliteit van de meerderheid van de vrouwen in de prostitutie, en de ongelijkwaardigheid tussen deze beide partijen.

Bronnen
Cho, S.-Y., Dreher, A., Neumayer, E. (2013). Does Legalized Prostitution Increase Human Trafficking? Geraadpleegd van https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2012.05.023; Jakobsson, N., & Kotsadam, A. (2013).

Daalder, A.L. (2007). Prostitution in the Netherlands since the lifting of the brothel ban. Geraadpleegd van https://repository.tudelft.nl/assets/uuid:a0ca309e-9739-49a9-a803-9820a8de0fa5/ob249a-fulltext_tcm44-83466.pdf

Daalder, A.L. (2015).  Prostitutie in Nederland anno 2014. Geraadpleegd van https://www.wodc.nl/binaries/cahier-2015-1-volledige-tekst_tcm28-73288.pdf

Europol (2016). Situation Report Trafficking in human beings in the EU. Geraadpleegd van https://www.europol.europa.eu/publications-documents/trafficking-in-human-beings-in-eu

Farley, M, Prostitution and Trafficking in Nevada: Making the Connections, 44; Lenore Kuo, Prostituion Policy: Revolutionizing Practice Through a Gendrered Perspective (New York: NY Univ. Pressm 2002), PDF e-book, 84.

Farley, M., Schuckman, E., Golding, J. M., Houser, K., Jarrett, L., Qualliotine, P., & Decker, M. (2011). Comparing Sex Buyers with Men Who Don’t Buy Sex: “You can have a good time with the servitude” vs. “You’re supporting a system of degradation”. Geraadpleegd van http://www.prostitutionresearch.com/pdfs/

Huisman, W., & Kleemans, E. R. (2014). The Challenges of fighting sex trafficking in the legalized prostitution market of the Netherlands. Geraadpleegd van https://link.springer.com/article/10.1007/s10611-013-9512-4

KLPD. (2008). Schone Schijn: De signalering van mensenhandel in de vergunde prostitutiesector. Geraadpleegd van https://www.om.nl/publish/pages/17709/klpd_sneep_low_res_tcm5-968601.pdf

Margaret A. Baldwin MHS (2004) Living in Longing, Journal of Trauma Practice. Geraadpleegd van https://doi.org/10.1300/J189v02n03_16

Ik ben onbetaalbaar – het waarom| Speech Natasja Bos

Ik Ben Onbetaalbaar Persconferentie
(foto: ANP)
Natasja Bos nam samen met Sara Lous het initiatief om een petitie te starten voor een nieuw prostitutiebeleid. In de jaren die volgden ontstond de jongerenbeweging Exxpose en werd Natasja voorzitter. Bij het inlevermoment van de petitie (die is uitgegroeid tot burgerinitiatief) hield zij een sterk pleidooi om anders tegen prostitutie aan te kijken. Ook vertelde ze wat haar persoonlijk heeft gedreven om zich in te zetten tegen het onrecht van prostitutie. Lees hier haar speech.

Waarom kiezen mensen voor prostitutie? Of: kiest prostitutie voor mensen? 

“Ik ben Natasja Bos, 29 en initiatiefnemer van Ik Ben Onbetaalbaar.

De afgelopen jaren heb ik elk prostitutie onderzoek wat los en vast zit bestudeerd, vrouwen in de prostitutie gesproken, vrouwen gesproken die uit zijn gestapt, en vrouwen geholpen om uit te stappen. 

Ik ben naar advocaten geweest om mensenhandel proberen aan te tonen, ik heb politie gesproken, met andere NGO’s gespard over prostitutie, en onderzoekers het hemd van hun lijf gevraagd. 

Maar waar dit verhaal voor mij mee begint is dat éne gesprek met de schoolcoördinator van een jeugdzorgplus-instelling over Joanne:  

“Joanne“, zei hij, “zij zit nu drie maanden in deze jeugdzorgplus-instelling. Zodra ze op vrije voeten is, is ze weer bij een pooier. Dan vinden we haar weer, en begint de cirkel opnieuw. Totdat ze 18 is. Dan staat ze ergens achter een raam en kunnen we niets meer voor haar doen.” 

Toen werd het voor mij scherp wat er mis is met prostitutie en de legalisering daarvan. Legale prostitutie beperkt ons om kwetsbare vrouwen echt te helpen. 

Mensen belanden namelijk niet zomaar in de prostitutie. Elke vrouw heeft een verhaal. Uit gesprekken met politie en hulpverlening, maar ook uit grootschalig internationaal onderzoek blijkt dat de meerderheid van de mensen in de prostitutie:

  • seksueel 
  • lichamelijk 
  • en/of emotioneel is misbruikt, 
  • is begonnen met prostitutie toen ze nog minderjarig was, 
  • uit een minderheidsgroep komt
  • én vrouw is. 

Een grote oververtegenwoordiging van een bepaalde (kwetsbare) groep moet ons doen afvragen: wat is er aan de hand met dit beroep? Wat is er mis met prostitutie? Waarom kiezen mensen voor prostitutie? Of: kiest prostitutie voor mensen? 

foto: Mirre Korevaar

Prostitutie is voor veel mensen een manier van ‘coping’, een manier om om te gaan met stress en problemen. Eén van de vrouwen die tijdelijk verbleef in een opvang waar ik werkte, vertelde mij:   

“Ik kan hier niet blijven. Ik weet wat er komt, ik wordt geconfronteerd met de feiten over mijn leven. Ik kan dat nog niet aan, nóg niet.” Ze ging terug de prostitutie in. De plek die veilig was voor haar. De plek die tegelijkertijd haar leven verwoeste. Dat wist ze. 

Prostitutie is schadelijk. Het is absurt om te geloven dat je jarenlang tientallen keren per dag seks kan hebben, zonder dat dat chronische schade oplevert. Niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk zijn de consequenties groot. Een meerderheid van de mensen uit de prostitutie heeft last van PTSS. Trauma met dezelfde ernst als mensen die meerdere malen verkracht zijn. Niet kunnen slapen, herbelevingen, dissociatie… 

Om nog maar eens met een voorbeeld te komen van iemand die ik sprak: 

Mirthe. Zij vertelde mij over haar tijd in de high class escort. “Om dit werk te doen, wordt je aangeraden om met andere namen en personages te werken. Ik had tientallen namen. Op een gegeven moment was ik op een feestje als mezelf. Ik wilde mij voorstellen aan iemand, maar wist mijn naam niet meer.” 

Natúurlijk is het traumatisch: stel je even voor hoe het is om in de prostitutie te zitten. Dat je in gedachten weg bent uit de peeskamer terwijl je bezig bent met een man. Dit heet dissociatie. Dat mensen masturberen in jouw lichaam. Dagelijks je grenzen moeten bewaken terwijl je weet dat je je kamerhuur nog moet betalen. De buurvrouw die het nog slechter heeft, doet het voor 50 euro zonder condoom. Voor hoeveel doe jij het? Dan moet je ook nog geld afstaan aan je pooier of je familie in Roemenië. 

Om met Selena’s woorden te spreken: 

“Vinden we het dan oké dat ze zo ongelukkig zijn?”

Vinden we het oké dat mensenhandel gedijt in de prostitutie? Letterlijk.

  • Legalisering heeft georganiseerde misdaad niet verdreven. Ondanks de strengere wet en regelgeving blijft mensenhandel moeilijk vast te stellen. 
  • Mensenhandel is in ons systeem gegroeid. Een rapport van Europol omschrijft Nederland als een belangrijke markt voor mensenhandelaren, omdat de vraag naar goedkope seksuele diensten er hoog is.

Legalisering maakt prostitutie niet opeens normaal. Doen alsof het normaal is vergroot juist het probleem. Legalisering kan uitbuiting in de prostitutie niet stoppen. 

Weet je, we dweilen met de kraan open.

We trappen in de act van mensenhandelaren, in plaats van dat we oprecht durven kijken naar het verhaal van de vrouw.  We geven zalfjes tegen kapotte vagina’s, in plaats van dat we de vrouwen beschermen. We roepen dat het oké is, in plaats van dat we de kern van het probleem aanpakken. 

Vrouwen die in de prostitutie zitten wordt hun vrijheid, gelijkwaardigheid en lichamelijke integriteit ontnomen. We moeten ons beleid baseren op de realiteit van deze vrouwen.

Zolang er geld is te verdienen met seks, zullen mannen met macht en geld, vrouwen zonder macht en geld willen misbruiken.

Wij zijn de nieuwe feministen. We komen op voor de rechten van deze vrouwen. We zien prostitutie als een vorm van geweld. 

Met Ik Ben Onbetaalbaar leggen wij als jonge beweging, samen met 40.000 anderen, een voorstel neer. Zorg dat er geen markt is voor prostitutie en mensenhandel: stel het kopen van seks strafbaar, maak derden die verdienen aan prostitutie strafbaar en biedt hulp aan mensen in de prostitutie. 

In Noorwegen, Israel, Zweden, Canada en Frankrijk is dit beleid ingevoerd en het blijkt het effectief. Om even uit te leggen: in Noorwegen bijvoorbeeld is in 2008 deze wet ingevoerd en in de volgende verkiezingsronde wilde bijna elke partij de wet weer ongedaan maken. Er kwam een evaluatie. Wat bleek? In navolging van de effecten in Zweden waren er: 

  • Minder mensen die seks kochten (een daling van 80%)
  • Minder prostitutie (in Stockholm bijvoorbeeld zijn er een handjevol mensen 
  • Minder mensenhandel. 
  • Minder internet advertenties voor prostitutie (voor prostitutie moet je kunnen adverteren)
  • En een bijzonder gevolg: jonge mensen waren na de invoering van de wet negatiever tegenover het kopen van seks. 

En dus is de wetgeving tot vandaag succesvol actief in Noorwegen. In overeenstemming met deze resultaten blijkt uit onderzoek dat de meeste sekskopers zouden stoppen met seks kopen wanneer het strafbaar is.

Deze wet heeft allereerst als effect dat mensen die nu nog naïef seks kopen weten dat ze verantwoordelijk zijn. Maar over 10 jaar vindt een nieuwe generatie het niet meer oké om toestemming voor seks te kopen. Dan zijn we een land dat een grote groep kwetsbare mensen in hun kracht zet. Die zegt tegen meisjes zoals Joanne: Jij en ik? Wij zijn onbetaalbaar. 

foto: Mirre Korevaar

In gesprek met… Renate van der Zee

Journalist Renate van der Zee schreef het boek ‘De waarheid achter de Wallen’. Ze praat ons bij over grote misvattingen rondom prostitutie en mensenhandel.

Wat is een misvatting? “Dat het kopen van seks normaal is omdat het legaal is. Vanuit een illusie van ruimdenkendheid stellen veel mensen dat prostitutie niet problematisch is. In Nederland is bordeel houden gelegaliseerd, en we vinden dat seks kopen oké is. We vinden dat mannen recht hebben op seks. Als ze geen seks kunnen krijgen, moeten ze het kunnen kopen. We stellen de seksualiteit van de man dus voorop, ten koste van vrouwen die tot prostitutie worden gedwongen. Er zijn zelfs feministen die prostitutie verdedigen. Ze zeggen dat het empowerend is voor vrouwen. Ik vind dat zorgelijk. Mensen weigeren om de werkelijkheid van prostitutie, namelijk uitbuiting en geweld, in te zien.”

Is het niet belerend als je stelt dat prostitutie onderdrukking is, terwijl sommige vrouwen er zelf voor kiezen? “Ik heb veel vrouwen in de prostitutie gesproken. Daar zaten vrouwen tussen die zeiden dat ze er zelf voor hadden gekozen. Maar als ik doorvroeg, bleek er toch een verhaal achter te zitten. Je moet de tijd nemen, doorvragen en geen genoegen nemen met wat de vrouwen in eerste instantie vertellen.”

Welk verhaal heeft het meeste indruk op je gemaakt van alle verhalen die je hebt gehoord? “Een verhaal van een vrouw in de prostitutie die vijfhonderd euro per dag moest binnenhalen voor haar pooier. Wanneer dit niet lukte moest ze op handen en knieën gaan staan en dan werd ze als een hond geslagen. Daar schold haar pooier haar ook voor uit: voor hond. Toen er later een huiszoeking werd gedaan bij die pooier, vond de politie blikken hondenvoer. Maar hij had geen hond.”

Een van de dingen die over prostitutie wordt gezegd, is dat het makkelijk geld verdienen is. “Ja, je hoeft alleen maar te liggen. Onzin natuurlijk. Het is heel zwaar werk. En dan heb ik het nog niet eens over de mentale gevolgen die het tot gevolg heeft. Een ander cliché dat je steeds weer hoort is dat prostitutie het oudste beroep ter wereld is. Het oudste beroep ter wereld is gewoon jager/verzamelaar. Daarbij: moeten we iets goedkeuren louter en alleen omdat het al heel lang bestaat? Slavernij is ook zo oud als de wereld, vinden we ook niet oké.”

Denk je dat seks kopen ooit strafbaar wordt gesteld in Nederland? “Ik denk dat we daar nog lang niet zijn. We hebben nog een lange weg te gaan, want ‘pro-prostitutie-denken’ is heel hardnekkig in Nederland. Er komt wel wat beweging in, hoor. Prostitutie is een actueel onderwerp. Ik schrijf en twitter er veel over, de negatieve reacties negeer ik.”

Wat zijn de reacties? “Veel mensen roepen dat de vrouwen zélf voor een leven achter de ramen kiezen. Of dat als seks kopen strafbaar wordt gesteld, prostitutie ondergronds gaat. Ik vind dat een totale drogreden. In de legale prostitutiebranche heeft net zo goed mensenhandel plaats. Mensenhandelaar Saban B. heeft samen met zijn bende jarenlang tientallen vrouwen met geweld tot prostitutie gedwongen achter ramen waar gewoon een vergunning voor was gevraagd. En dat is nog maar één voorbeeld. Het is naïef om te denken dat bordeel houden op dit moment, nu het gelegaliseerd is, goed gereguleerd is.”

Gaan mannen verkrachten als seks niet meer te koop is? “Ik geloof niet dat mannen beesten zijn. En stel, ze zijn het wel… Is het dan een oplossing om vrouwen uit lagelonenlanden hierheen te halen en achter de ramen te zetten? Daarnaast ís gedwongen prostitutie in feite verkrachting.”

Je bent net terug uit Duitsland voor een onderzoek naar sekskopers. Waarover sprak je met hen? “Over hun beweegredenen om seks te kopen. Een deel van deze sekskopers zeiden: als seks kopen strafbaar wordt gesteld, zou ik het niet meer doen. Dat vind ik veelzeggend. Ik ben ervan overtuigd: als we seks kopen strafbaar stellen, neemt de vraag naar prostitutie af. En als de vraag afneemt, neemt het aanbod af en worden minder vrouwen het slachtoffer van uitbuiting en geweld.”

Beeld: Daisy Ranoe

OVER ONS

Exxpose is een beweging van jonge mensen die de realiteit van prostitutie aan het licht brengt. Samen werken we aan een samenleving zonder vraag naar prostitutie en mensenhandel.


GET SOCIAL