Beleid

Als het gaat om wetgeving zijn in ieder geval twee grote ideeën over prostitutie die in de discussies over beleid een prominente rol spelen: de sekswerk-benadering en de seksuele uitbuiting-benadering ¹. In dit artikel gaan we in op twee uitwerkingen van deze ideeën: het Nederlandse model en het alternatief, het Zweedse model.

Wat is het idee achter legalisering van prostitutie?

De sekswerk benadering.  

De sekswerk-benadering legt de nadruk op de mogelijkheid om een vrije keuze te maken voor prostitutie als beroep.

Het wetsvoorstel 

In Nederland is sinds 2000 het bordeelverbod opgeheven. Het idee achter dit beleid was om schadelijke vormen van prostitutie te kunnen bestrijden en vrijwillige prostitutie te normaliseren ². Er wordt een onderscheid gemaakt tussen vrijwillige en gedwongen prostitutie. In het wetsvoorstel staat dan ook:

“Hoe men ook aankijkt tegen het verschijnsel prostitutie, dat het bestaat is een gegeven, ook voor de overheid. Dat vraagt om een realistische benadering zonder moralisme. Ik ben van oordeel dat de overheid het tot haar taak dient te rekenen enerzijds vormen van (exploitatie van) prostitutie die wegens de vrijwillige aard ervan uit maatschappelijk oogpunt aanvaardbaar mogen worden geacht, toe te staan en condities te scheppen voor normalisering van het verschijnsel en anderzijds schadelijke vormen van (exploitatie van) van prostitutie krachtig te bestrijden. Zulks noopt tot wetgeving.”

Hoe is dit idee uitgewerkt in Nederland?

Legale prostitutie

Sinds het opheffen van het bordeelverbod in 2000, is in Nederland het runnen van een bordeel wettelijk ³. Het verhuren van ramen, maar ook het verkopen van seks worden voor de wet gezien als werk, zolang het maar plaats vindt in locaties met een vergunning, waar prostitutie gereguleerd wordt.

Illegale prostitutie 

Tegelijkertijd zijn de regels rondom de ‘uitwassen’ van prostitutie aangescherpt. Als we het in Nederland over illegale prostitutie hebben, hebben we het dan ook over prostitutie waarbij sprake is van mensenhandel (zie kader), de persoon in de prostitutie minderjarig is, of prostitutie plaats vindt op plekken zonder vergunning.

Pooiers

Het verdienen aan prostitutie is niet illegaal. Ook pooierschap is in Nederland (nog) niet verboden. Alleen als een pooier zich schuldig maakt aan mensenhandel en uitbuiting is diegene strafbaar. Er is in Nederland pas sprake van mensenhandel wanneer het doel van de tussenpersoon is om mensen uit te buiten ⁴. Het in de prostitutie brengen van een minderjarige is altijd verboden, hierbij hoeft geen sprake te zijn van dwang.

Wat zijn de gewenste gevolgen van dit beleid?

Schadelijke prostitutie bestrijden 

In 2007 is in opdracht van de overheid een evaluatierapport gepresenteerd over de opheffing van het bordeelverbod ⁸. Een van de conclusies was dat het lastig is om gedwongen prostitutie van vrijwillige prostitutie te onderscheiden. De zaak rondom de groep Dürdan bevestigde dit nog eens ⁹. Dit criminele netwerk buitte zo’n 120 vrouwen uit, en kon jarenlang hun gang gaan binnen de vergunde sector. Ondanks de strengere wet en regelgeving blijft mensenhandel moeilijk vast te stellen. Legalisering in de prostitutie heeft georganiseerde misdaad niet verdreven ¹⁰. In tegendeel: het zou zelfs lastiger zijn geworden om mensenhandel te bestrijden. Landen die prostitutie legaal hebben gemaakt, zouden dan ook meer meldingen hebben van instroom mensenhandel ¹¹. Een rapport van Europol omschrijft Nederland als een ‘belangrijke markt voor mensenhandelaren’, omdat ‘de vraag naar goedkope seksuele diensten en arbeid er hoog is’ ¹².

Prostitutie normaliseren 

Het normaliseren van prostitutie in 2000 was vooral bedoeld om de positie van mensen in de prostitutie te verbeteren. Toen dit beleid van de overheid in 2006 werd geëvalueerd, werden er echter geen verbeteringen gevonden in de positie van mensen in de prostitutie ¹⁵. Er werd onder andere gekeken naar de arbeidsverhoudingen, het emotioneel welbevinden en tevredenheid met het inkomen van mensen in de legale sector. In 2014 werd er opnieuw naar de positie van de mensen in de prostitutie gekeken ¹⁶. Als opvallend verschil tussen beide evaluaties wordt in het tweede rapport genoemd dat er ten opzichte van 2006 een verbetering lijkt te zijn op het gebied van roken, alcoholgebruik en sporten. Desalniettemin was zowel in 2006 als in 2014 de gezondheid en het welbevinden van mensen in de legale prostitutie slechter dan dat van de gemiddelde Nederlandse burger. Bovendien werd uit beide evaluaties duidelijk dat een meerderheid van de ondervraagden over 5 jaar niet meer in de prostitutie wilde werken.

Het alternatief: de seksuele exploitatie benadering

Het idee 

In Zweden is sinds 1999 het kopen van seks verboden ¹⁷. Deze wet kwam tot stand na onderzoek naar mensen in de prostitutie en mensen die seks kopen. Hieruit bleek dat de mensen (veelal vrouwen) in prostitutie daar terecht komen door hun sociale en economische omstandigheden. Prostitutie wordt daarom gezien als ongelijkwaardig en onlosmakelijk verbonden met mensenhandel. De taak van de overheid is om hen te beschermen voor mensen die misbruik willen maken van hun situatie. Dit doet de overheid door het probleem aan te pakken vanuit de vraag, de sekskoper. Dit model wordt vaak gekoppeld aan de seksuele exploitatie-benadering die de nadruk legt op de afwezigheid van een keuze voor mensen in de prostitutie.

De uitvoering 

Naast het criminaliseren van het kopen van seks, is een belangrijk onderdeel van de wet het decriminaliseren van mensen in de prostitutie ¹⁸. Mensen in de prostitutie worden niet vervolgd, maar hen wordt hulp geboden ¹⁹. Hulpverlening, voor zowel mensen in de prostitutie als sekskopers, is dan ook een belangrijk onderdeel van deze benadering. Ook bewustwordingscampagnes over prostitutie zijn deel van de uitvoering van de wet. Tot slot worden derden die verdienen aan prostitutie ook gecriminaliseerd. Zowel het adverteren voor prostitutie als het verdienen aan het prostitueren van anderen zijn verboden.

Gevolgen

Uit evaluaties in zowel Zweden als Noorwegen (waar het Zweedse model is overgenomen) blijkt dat het aantal sekskopers is gedaald, er minder prostitutie is en minder mensen in de prostitutie terechtkomen. Er zijn aanwijzingen dat het voor mensenhandelaren minder aantrekkelijk is om naar deze landen te exporteren ²⁰. Daarnaast is straatprostitutie verminderd en zijn er geen aanwijzingen dat de prostitutie ondergronds is gegaan. Ook is er geen bewijs gevonden dat er meer geweld is tegen vrouwen in de prostitutie dan vóór de ingang van de wet. Een bijzonder gevolg in Noorwegen is dat jongere mensen na invoering van de wet negatiever tegenover het kopen van seks staan ²¹. De wet lijkt dan ook ook een normatieve werking te hebben.

1. MacKinnon, C. A. (2011). Trafficking, Prostitution, and Inequality. Geraadpleegd van http://harvardcrcl.org/wp-content/uploads/2011/08/MacKinnon.pdf
2. Ministerie van Justitie. (1997). Wijziging van het Wetboek van Strafrecht, enige andere wetboeken en enige wetten (opheffing algemeen bordeelverbod). Geraadpleegd van https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-1999-464.html
3. Daalder, A.L. (2007). Prostitution in the Netherlands since the lifting of the brothel ban. Geraadpleegd van https://repository.tudelft.nl/assets/uuid:a0ca309e-9739-49a9-a803-9820a8de0fa5/ob249a-fulltext_tcm44-83466.pdf
4. Comensha. (z.j.). Wat is mensenhandel? Geraadpleegd van www.mensenhandel.http://mensenhandel.nl/pagina/mensenhandel “Nederland verstaat onder mensenhandel het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen of huisvesten van een persoon, met gebruik van dwang (in brede zin) en met het doel die persoon uit te buiten.”
5. Comensha. (z.j.). Wat is mensenhandel? Geraadpleegd van www.mensenhandel.http://mensenhandel.nl/pagina/mensenhandel
6. CKM. (z.j.) Mensenhandel. Geraadpleegd van http://www.ckm-fier.nl/Feiten-en-cijfers.ashx
7. Comensha. (z.j.). Wat is uitbuiting? Geraadpleegd van http://mensenhandel.nl/pagina/wat-is-uitbuiting
8. Daalder, A.L. (2007). Prostitution in the Netherlands since the lifting of the brothel ban. Geraadpleegd van https://repository.tudelft.nl/assets/uuid:a0ca309e-9739-49a9-a803-9820a8de0fa5/ob249a-fulltext_tcm44-83466.pdf
9. KLPD. (2008). Schone Schijn: De signalering van mensenhandel in de vergunde prostitutiesector. Geraadpleegd van https://www.om.nl/publish/pages/17709/klpd_sneep_low_res_tcm5-968601.pdf
10. Huisman, W., & Kleemans, E. R. (2014). The Challenges of fighting sex trafficking in the legalized prostitution market of the Netherlands. Geraadpleegd van https://link.springer.com/article/10.1007/s10611-013-9512-4
11. Cho, S.-Y., Dreher, A., Neumayer, E. (2013). Does Legalized Prostitution Increase Human Trafficking? Geraadpleegd van https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2012.05.023
12. Europol (2016). Situation Report Trafficking in human beings in the EU. Geraadpleegd van https://www.europol.europa.eu/publications-documents/trafficking-in-human-beings-in-eu
13. Comensha. (2018). Mensenhandel in Nederland: Het beeld van 2017. Geraadpleegd van https://view.publitas.com/comensha/comensha-het-beeld-van-2017/page/1
14. Dettmeijer-Vermeulen, C.E., Hageman, S.E., & Kragten-Heerdink, S.L.J. (2017). Slachtoffermonitor mensenhandel 2012-2016. Geraadpleegd van https://www.nationaalrapporteur.nl/binaries/Slachtoffermonitor%20mensenhandel%202012-2016_Nationaal%20Rapporteur%20(i)_tcm23-285357.pdf
15. Daalder, A.L. (2007). Prostitution in the Netherlands since the lifting of the brothel ban. Geraadpleegd van https://repository.tudelft.nl/assets/uuid:a0ca309e-9739-49a9-a803-9820a8de0fa5/ob249a-fulltext_tcm44-83466.pdf
16. Daalder, A.L. (2015). Prostitutie in Nederland anno 2014. Geraadpleegd van https://www.wodc.nl/binaries/cahier-2015-1-volledige-tekst_tcm28-73288.pdf
17. Waltman, M. (2011). Prohibiting Sex Purchasing and Ending Trafficking: The Swedish Prostitution Law. Geraadpleegd van https://repository.law.umich.edu/mjil/vol33/iss1/507
18. MacKinnon, C. A. (2011). Trafficking, Prostitution, and Inequality. Geraadpleegd van http://harvardcrcl.org/wp-content/uploads/2011/08/MacKinnon.pdf
19. Ekberg, G. (2014). The Swedish Law That Prohibits the Purchase of A Sexual Service: Best Practices for Prevention of Prostitution and Trafficking in Human Beings. Geraadpleegd van http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1077801204268647?journalCode=vawa
20. Evaluation of Norwegian Legislation Criminalizing the buying of sexual services (summary) (Noorwegen) & Waltman, M. (2011). Prohibiting Sex Purchasing and Ending Trafficking: The Swedish Prostitution Law. Geraadpleegd van https://repository.law.umich.edu/mjil/vol33/iss1/507 (Zweden)
21. Kotsadam, A., & Jakobsson, N. (2010). Do laws affect attitudes? An assessment of the Norwegian prostitution law using longitudinal data. Geraadpleegd van https://gupea.ub.gu.se/handle/2077/22823