“De legalisering van bordeel houden heeft gefaald en bijgedragen aan het creëren van een markt waar pooiers en mensenhandelaren zoals Saban B, kwetsbare vrouwen uit lage lonenlanden uitbuiten, ten behoeve van toeristen van laag allooi”, aldus feminist Renate van der Zee, die jarenlang onderzoek heeft gedaan naar sekskopers en de toestanden op de Wallen in Amsterdam. Ze sprak zeer krachtig tijdens ons inlevermoment op 10 april in Den Haag. Dit is haar speech. 

‘Vooruitstrevend’ beleid

In het jaar 2000 zette Nederland een nieuw, vooruitstrevend prostitutiebeleid in. Het verbod op bordeel houden werd afgeschaft. Het uitbaten van prostitutie werd legaal als seksbazen en raamexploitanten een vergunning aanvroegen en zich aan allerlei regels hielden.

De bedoelingen van dit beleid waren goed en de verwachtingen waren hoog gespannen. We hoopten dat er een schone prostitutiebranche zou ontstaan, waar mondige vrouwen die belasting betaalden met plezier hun vak zouden uitoefenen. We hoopten dat prostitutie een normaal beroep zou worden. We hoopten dat pooiers en uitbuiting voortaan tot het verleden zouden behoren. 

Dat is niet gebeurd. Bijna twintig jaar later moeten we toegeven dat het legaliseren van bordeel houden niet heeft opgeleverd wat we ervan hoopten. Integendeel. Mensenhandel is nog steeds een zeer ernstig probleem in de seksindustrie.

De Amsterdamse rekenkamer kwam vorig jaar met een rapport waarin stond dat mensenhandel nog steeds regelmatig voorkomt op de Wallen. En SOA-Aids presenteerde vorig jaar een studie waaruit bleek dat vrouwen in de prostitutie onacceptabel veel geweld meemaken. 

Onlangs sloot de gemeente Groningen haar tippelzone vanwege mensonterende toestanden. In Den Haag gingen activisten de straat op om de sluiting van de Doubletstraat, bekend als de goedkoopste prostitutiestraat van Nederland, te eisen omdat daar stelselmatig sprake is van mensenhandel. En in Amsterdam is de situatie zozeer uit de hand gelopen dat steeds meer mensen vragen om sluiting van de ramen op de Wallen. 

De legalisering van bordeel houden heeft niet alleen gefaald als het gaat om het verbeteren van de positie van vrouwen in de prostitutie, het heeft ook bijgedragen aan het creëren van een markt waar internationale netwerken van pooiers kwetsbare vrouwen uit arme landen uitbuiten wier seksuele diensten gekocht worden door mannen die het argument hanteren dat wat ze doen legaal is.

Zonder vraag geen aanbod

Over deze mannen wil ik het graag met u hebben. Want dit zijn de mannen die de zakken van de pooiers spekken. Zonder deze mannen zouden mensenhandelaren een andere bezigheid moeten zoeken. Want prostitutie is een vraag gestuurde markt. Zonder vraag geen aanbod. 

Er wordt vaak gedaan alsof prostitutie een noodzakelijk kwaad is. Alsof mannen uit elkaar zouden ploffen als ze niet regelmatig seks zouden hebben. Dat is de stoomketeltheorie. Die gaat er van uit dat mannen seks moèten hebben. Dus als ze geen gratis seks kunnen krijgen, dan moeten ze het maar kopen en als dat niet van een vrouw is die het vrijwillig doet dan maar van een gedwongen vrouw. Die theorie laat overigens voor het gemak achterwege dat mannen een rechterhand hebben, maar dat daargelaten. 

Ik heb daarover gepraat met de vooraanstaande Nederlandse seksuoloog Rik van Lunsen. En hij verzekerde me dat die hele stoomketeltheorie onzin is. In zijn praktijk wordt het woord ‘libido’ zelfs niet meer gebruikt, omdat er gewoonweg niet zoiets bestaat als een seksdrive die zich voortdurend maar opbouwt. Seksuele lust wordt opgewekt door prikkels en daar kun je op ingaan of niet, zegt Van Lunsen. 

Toch is het fabeltje bijzonder hardnekkig dat mannen zouden gaan verkrachten als er geen prostitutie zou zijn. Maar laten we er eens bij stil staan wat we dan eigenlijk zeggen. We zeggen dan dat alle mannen beesten zijn die zichzelf niet onder controle hebben. Maar dat is niet zo. Mannen zijn net als vrouwen mensen die zichzelf, als ze niet geestesziek zijn, wel onder controle kunnen houden. En dat zeg ik als feministe.   

Maar stel dat het wel zo zou zijn, stel dat alle mannen seksuele roofdieren zouden zijn die hun driften niet onder controle hebben. Zoudt u het dan een goede oplossing vinden om kwetsbare jonge vrouwen uit arme landen te laten overkomen zodat die mannen zich daarop kunnen uitleven? 

En andere hardnekkige opvatting is dat mannen nu eenmaal zo zijn, dat ze nu eenmaal gebruik maken van prostitutie, dat daar niets aan te veranderen is. Maar als dat zo is, hoe komt het dan dat lang niet alle mannen seks kopen? 

De waarheid is dat de overgrote meerderheid van de mannen niet naar prostituees gaat. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het percentage mannen dat seks koopt in Noord-Europa tussen de 10 en 20 procent ligt. Het is dus een minderheid die dit doet. 

En voor die minderheid houden wij een wereld in stand waar veel vrouwen het slachtoffer worden van uitbuiting en geweld. Voor die minderheid offeren wij het mooiste gedeelte van de stad Amsterdam op. We offeren het niet alleen op, we hebben daar een markt gecreëerd. Want de legalisering van bordeel houden is een uitnodiging geweest aan mensenhandelaren om kwetsbare vrouwen naar Amsterdam te brengen en ze daar uit te buiten ten behoeve van toeristen van laag allooi.  

Het is toch legaal?

Dat is het resultaat van de legalisering van bordeel houden. Het is niet alleen een uitnodiging geweest aan mensenhandelaren als Saban Baran om in ons land actief te worden, het is ook een uitnodiging aan mannen om gebruik te maken van prostitutie. Want als je als overheid zegt: dit is legaal, dan zeg je eigenlijk: wij vinden dit normaal. 

De sekskopers die ik heb gesproken zeiden allemaal tegen mij: het is toch legaal? En over mensenhandel maakten zij zich totaal geen zorgen. Zij bezwoeren me dat als je naar een bordeel gaat dat een vergunning heeft, er niets aan hand is. Dat is de indruk die je bij mensen wekt, wanneer je bordeel houden legaliseert. Maar de slachtoffers van de wrede mensenhandelbende van Saban Baran stonden allemaal achter legale ramen.

Wat je heel vaak hoort, is dat mannen die seks kopen eenzame mannen zijn, op zoek naar intimiteit. Die mannen zijn er, maar uit talloze internationale onderzoeken blijkt dat die niet de meerderheid vormen. 

Ik was in januari in München om mee te werken aan een groot internationaal onderzoek naar sekskopers in Duitsland, waar bordeel houden ook legaal is. De meeste sekskopers die ik sprak, hadden gewoon een partner met wie ze seks hadden. Sommigen hadden meerdere vriendinnen. Voor hen was prostitutie dus niet een oplossing voor een gebrek aan intimiteit, maar gewoon iets wat ze deden. Voor de kick. Omdat het kon. Want, zeiden ze: het is toch legaal. 

Maar nu komt het. Want de meeste mannen die ik interviewde, zeiden ook: als het niet legaal was, zouden we het niet doen. Dat was een belangrijke uitkomst van het onderzoek: dat er dus een hele groep sekskopers bestaat die geen seks zouden kopen als het illegaal zou zijn. Dat zette mij aan het denken. Als een grote groep mannen geen seks koopt als het illegaal is, dan is er een wereld te winnen zijn bij een verbod op seks kopen. Dan zouden we de vraag kunnen verkleinen. En dan zou de seksindustrie veel minder interessant worden voor mensenhandelaren. 

Als het gaat om mensenhandel, wordt van veel mensen van alles verwacht, maar nooit van de mannen die seks kopen. De politie moet mensenhandelaren opsporen. Justitie moet ze vervolgen. Hulpverleners moeten slachtoffers opvangen. Seksexploitanten moeten een vergunning aanvragen. Vrouwen in de prostitutie moeten belasting betalen. Maar de grote afwezige is de sekskoper. Van hem wordt niets gevraagd. Hij blijft anoniem en wordt nooit op zijn verantwoordelijkheid gewezen. Maar het probleem begint bij hem.

Sekskopers houden met hun geld de prostitutiewereld draaiende en maken mensenhandel tot een ongelofelijk lucratieve bezigheid. 

Ondertussen beschouwen steeds meer landen de sekskoper als een belangrijke factor binnen het probleem van mensenhandel. Ze hebben hun beleid omgegooid. Het grote voorbeeld daarbij is Zweden. Hier werd in 1999 het kopen van seks strafbaar gesteld vanuit de feministische gedachte dat er geen gelijkheid tussen de seksen mogelijk is als mannen tegen betaling kunnen beschikken over vrouwenlichamen. De Zweden zien de strafbaarstelling van sekskopers ook als een middel om mensenhandel te bestrijden. 

Een nieuw beleid

Een belangrijk aspect van de Zweedse aanpak is dat de vrouwen in de prostitutie niet gecriminaliseerd worden. Seks aanbieden is in Zweden niet strafbaar, want dat zou de vrouwen nog kwetsbaarder maken. Bij de aanpak horen ook goede uitstapmogelijkheden.

De wet heeft inmiddels geleid tot een mentaliteitsverandering in Zweden. Seks kopen wordt daar gezien als iets wat je gewoon niet doet. De Zweedse seksindustrie is veel kleiner dan de Nederlandse en er zijn veel minder mensenhandelzaken dan in Nederland. 

De Zweedse aanpak heeft navolging gevonden. Inmiddels hebben verschillende landen vergelijkbare wetgeving aangenomen. Ik noem: Noorwegen, IJsland, Ierland, Noord-Ierland, Frankrijk, Canada en Israël. Vijf jaar geleden heeft het Europese Parlement bovendien een resolutie aangenomen die de lidstaten oproept het Zweedse beleid in te voeren.     

Er is dus internationaal een beweging gaande als het om seks kopen gaat en dat is niets voor niets. Mannen die seks kopen dragen verantwoordelijkheid voor een zeer ernstige vorm van criminaliteit. 

Legalisering van bordeel houden heeft niets opgelost. Daarom zeggen wij: om mensenhandel tegen te gaan moet je niet alleen inzetten op opsporing maar ook seks kopen ontmoedigen. Het is belangrijk dat mannen zich er bewust van worden dat het bezoeken van vrouwen in de prostitutie geen onschuldig tijdverdrijf is.  

Er wordt zo vaak over vrouwen in de prostitutie beweerd dat zij er zelf voor kiezen. Maar in de meerderheid van de gevallen gaat het om dwang, manipulatie of geen andere oplossing zien. Goed beschouwd zijn het vooral de sekskopers die de keuzes maken. Als zij ervoor zouden kiezen geen seks meer te kopen, dan zou de wereldwijde seksuele uitbuiting van talloze vrouwen en kinderen eindelijk stoppen.

Beeld: Mirre Korevaar