Inhoudelijke kritiek op onderzoek
‘De aard en effecten van prostitutiebeleid’, uitgevoerd door Regioplan

Op 3 september 2020 vond het debat naar aanleiding van ons burgerinitiatief plaats in de Tweede Kamer. In dit debat besloot staatssecretaris Ankie Broekers-Knol tot het uit laten voeren van een vergelijkend onderzoek naar diverse vormen van beleid rondom prostitutie en de effecten hiervan. Dit werd het onderzoek ‘De aard en effecten van prostitutiebeleid’, uitgevoerd door Regioplan, in opdracht van het WODC.

Het onderzoek is niet goed uitgevoerd. Daarom hebben wij een brief naar de huidige staatssecretaris Eric van der Burg gestuurd en naar de directie van het WODC. Hieronder lees je de inhoud van deze brief. Je kunt hem hier ook als pdf downloaden, dat leest wellicht makkelijker.

Inhoudelijke kritiek op het onderzoek

1. Het strafbaar stellen van de sekskoper geeft niet hetzelfde effect als het strafbaar stellen van de seksverkoper

Het doel van dit onderzoek van Regioplan is het vergelijken van verschillende vormen van beleid, naar aanleiding van een debat over specifiek het Zweeds beleid, waarbij de sekskoper strafbaar wordt gesteld. 

Hierin is een storende fout gemaakt, waarbij alle beleidsvarianten waarin één aspect juridische gevolgen heeft, samengevoegd zijn onder de term ‘criminalisering’.

Zo is het Zweeds beleid geplaatst onder het het criminaliseringsmodel. Het beleid waarbij zowel koper als sekskoper strafbaar wordt gesteld (bekend als criminaliseringsmodel, en bijvoorbeeld van kracht in Roemenië) wordt hiermee onder dezelfde noemer geplaatst als het Zweeds beleid, waarbij de seksverkoper is gedecriminaliseerd en de sekskoper gecriminaliseerd. Zowel de uitgangspunten als evaluaties op deze beleidsvormen zijn uiteraard zeer divers.

Het is ook niet voor niets dat Zweden aangeeft dat hun beleidsvariant geen criminaliseringsmodel is, maar ‘gelijkheidsmodel’ genoemd dient te worden. Het uitgangspunt van dit beleid is het decriminaliseren van mensen in prostitutie, en is dan ook niet over één kam te scheren met de term ‘criminaliseren’. Een van de grondleggers van het Zweeds model, Catherine McKinnon, zegt hierover het volgende: 

“Any adequate law or policy to promote the human rights of prostituted people has three parts: decriminalizing and supporting people in prostitution, criminalizing their buyers strongly, and effectively criminalizing third-party profiteers.”[1]

Deze typologie is dan ook onbruikbaar voor een onafhankelijke vergelijking. De onderzoekers negeren hierbij het cruciale verschil voor mensen in de prostitutie, namelijk of zij strafbaar zijn of niet. Typologie op deze manier gebruiken vereist het plaatsen van regulering onder dezelfde noemer, daar er bij regulering ook aspecten in het beleid voorkomen die juridische gevolgen hebben. Vandaar dat wij in ons advies voorafgaand aan het onderzoek het belang benadrukten van het meenemen van uitgangspunten, doelstellingen en vertrekpunten in het functioneren van de verschillende beleidsmodellen. 

2. Eenzijdige keuze voor wetenschappelijke experts op Zweeds beleid

Voor het rapport hebben de onderzoekers om advies gevraagd van wetenschappelijke experts. Deze experts hebben suggesties gegeven voor wetenschappelijke publicaties. Ook ons is gevraagd om wetenschappelijke experts aan te dragen. In het rapport staat dat Regioplan 81 publicaties heeft ontvangen van de volgende wetenschappers: 

  • Dr. Petra Östergren (Lund University, Zweden)
  • Dr. Hélène le Bail (SciencesPo, Frankrijk) (zie hieronder)
  • Dr. Maarten Loopmans (Katholieke Universiteit Leuven, België)
  • Dr. Marlise Richter (Health Justice Initiative, Zuid-Afrika) (Marlise was the head of policy and advocacy at Sonke Gender Justice and is a co-founder of the Asijiki Coalition for Decriminalisation in South Africa and the Positive Police Partnership.  She served on the Board of the Sex Worker Education & Advocacy Taskforce (SWEAT) is currently a board member of Sisonke Sex Worker Movement.)
  • Prof. Dr. Kavemann (Freiburg Universität, Duitsland)
  • Christine Körner, MSc. (Humboldt Universität, Duitsland) 
  • Dr. Helga Amesberger (Universität Wien, Oostenrijk) – Heeft boek geschreven met prof.dr. Henk Wagenaar over prostitutie 
  • Prof. Dr. Gillian Abel (University of Otago, Nieuw-Zeeland) – Onderzoek over harm minimasation voor sexworkers

In de voorgesprekken met de onderzoekers van Regioplan is ook aan Exxpose gevraagd om verschillende wetenschappelijke experts aan te raden. Specifiek voor het Zweeds model hebben we Max Waltman Ph.D. (political science, Stockholm University, Zweden) genoemd. Max Waltman is universitair docent in political science bij de Stockholm University in Zweden. De afgelopen decennia heeft hij meerdere wetenschappelijke artikelen gepubliceerd (peer reviewed en law reviewed) over de effecten van het Zweeds model in Zweden. Er wordt echter niet één keer naar Max Waltman verwezen in het rapport. 

Wél hebben de onderzoekers gekozen voor Petra Östergren als expert uit Zweden. Een promovendus (overigens foutief dr. genoemd in het onderzoeksrapport) Social Anthropology aan de Lund University in Zweden. Volgens de website van de Lund University was haar laatste wetenschappelijke gepubliceerde artikel uit 2012 en haar laatste en enige Engelstalige wetenschappelijke publicatie is uit 2011, gepubliceerd in een boek van H. Wagenaar, een Nederlandse bestuurskundige die zich meerdere malen heeft uitgesproken tegen het Zweeds model en voor decriminalisering. 

In het debat rondom prostitutie heeft Petra Östergren zich meerdere keren uitgesproken tegen het Zweeds model. Ze zegt ze zelf over een ongepubliceerd Zweedstalig artikel uit 2003 van haar hand dat “she did not attempt to contact prostituted women who had bad experiences with prostitution, but intentionally sought those with completely different experiences.”[2] Buiten Zweden wordt echter veelvuldig verwezen naar dit artikel, zonder daarbij te benoemen dat het een biased steekproef is. Voor zover wij hebben kunnen vinden heeft geen van deze artikels een peer review ondergaan.

Het feit dat er niet één keer gebruik gemaakt van Waltmans artikelen en 54 keer verwezen naar 4 artikelen van Östergren, laat zien dat Regioplan in het normatieve debat onder academici over de impact van Zweeds beleid, voornamelijk naar één kant heeft gekeken. Hiermee is de ideevorming over het Zweedse beleid te beperkt.

3. Kritiek op Zweedse en Noorse evaluaties niet steekhoudend

Een van de meest bekende argumenten voor het Zweeds model is dat het strafbaar stellen van het kopen van seks zorgt voor een afname in de omvang van prostitutie. Dit is een van de doelstellingen van het beleid en de evaluaties wijzen erop dat in zowel Zweden[3], en Noorwegen[4] het geval is. Als je tussen de regels van het rapport van Regioplan leest, zou je deze conclusie ook kunnen trekken; maar toch sluit het onderzoek niet met deze conclusie af.

In het bestuderen van het rapport van Regioplan hebben we dan ook specifiek gekeken naar de inhoud en beargumentering van het gedeelte ‘Aard en omvang seksbranche’ bij hoofdstuk 3 ‘Effecten van criminalisering’ (zie pagina 39 rapport). Hierin worden deze evaluaties genoemd. Toch worden de resultaten van al deze evaluaties sterk in twijfel getrokken op basis van de volgende drie artikelen:

  • Dodillet & Östergren (2011). The Swedish Sex Purchase Act: Claimed success and documented effects. http://bibliobase.sermais.pt:8008/BiblioNET/upload/PDF2/01584_SX-0093E.pdf (conference paper)
  • Ellison, G., Ni Dhonaill, C., & Early, E. (2019). A review of the criminalisation of the payment for sexual services in Northern Ireland. Queen’s University Belfast. https://www.justice-ni.gov.uk/publications/assessment-impact-criminalisation-purchasing-sexual-services
  • Willeart e.a. 2019 [bronvermelding mist in het rapport van Regioplan]

Het eerstgenoemde artikel is van de hand van Östergren, waarvan we hierboven kritiek hebben geuit op haar methode. Wat de andere twee artikelen betreft, wordt bij nadere inspectie duidelijk dat ze wetenschappelijk gezien geen steekhoudende bronnen zijn om de genoemde evaluaties te betwijfelen. Hieronder lichten we dit toe.

3.1 Evaluaties Zweeds beleid in twijfel getrokken door effecten ander beleid

Wat betreft de eerste variabel ‘Omvang vraag naar betaalde seks’ concluderen de onderzoekers van Regioplan: “De bovenstaande onderzoeken lijken, met de nodige voorzichtigheid, te suggereren dat de criminalisering van klanten in Zweden een vermindering in vraag naar sekswerk tot gevolg heeft. Soortgelijke conclusies kunnen niet getrokken worden op basis van twee uitgebreide onderzoeken naar het effect van (klant)criminalisering op vraag naar en aanbod van betaalde seks in Noord-Ierland en Engeland. Wij hebben deze twee studies meegenomen in ons literatuuronderzoek omdat zij, door gebruik te maken van voor- en nametingen, relatief goed inzicht geven op de impact van een wetswijziging.”

Effecten van de Zweedse beleidsvariant, gemeten in Zweden, worden dus in twijfel gebracht door een studie in Engeland (waar het Zweedse model niet is ingevoerd). In Noord-Ierland is een vorm van het Zweedse model wél ingevoerd, maar ook daarmee kan er niets worden geconcludeerd over de effectiviteit van het Zweedse model. We lichten hieronder toe waarom.

De studie uit Ierland is een evaluatie van de invoering van het strafbaar stellen van het kopen van seks  in Ierland[5]. Een land dat eigenlijk buiten de scope van het onderzoek van Regioplan ligt, maar ze hebben het toch “meegenomen in ons literatuuronderzoek omdat zij, door gebruik te maken van voor- en nametingen, relatief goed inzicht geven op de impact van een wetswijziging.”  Wat echter niet is meegenomen in het onderzoek is of de wet ook daadwerkelijk wordt nageleefd. In de drie jaar waarin er in Ierland is geëvalueerd, hebben er 15 arrestaties and 2 veroordelingen plaatsgevonden voor de genoemde wet. Het beleid lijkt dus geen prioriteit te hebben bij de politie.

In ons advies naar de onderzoekers hebben we aangegeven dat de manier waarop de wet wordt nageleefd meegenomen zou moeten in het beoordelen van de informatie. Verder is het opvallend dat in dit rapport over Ierland de gevraagde experts (met uitzondering van één expert) allen publiek tegenstander zijn van de wet.

Als je de evaluatie in Engeland en Noord-Ierland dus niet zou meenemen in het onderzoek (dat nogmaals, de beleidsvarianten van deze landen niet onderzoekt, maar alleen gebruikt om iets over Zweden te zeggen), blijft de eerdere ‘voorzichtige conclusie’ van de onderzoekers staan, onder andere gebaseerd op bijvoorbeeld een comparative population survey tussen Denemarken, Noorwegen en Zweden waarin onder meer duidelijk wordt dat in Denemarken, waar seks kopen legaal is, de omvang van sekskopers 4.7 keer hoger ligt dan in Zweden.[6]

3.2 Selectieve conclusie uit evaluatierapport beleid in Frankrijk

Een volgende variabele die wordt aangedragen om de aard en omvang van de seksbranche te onderzoeken is de ‘omvang seksbranche en subbranches’. De onderzoekers refereren aan een aantal rapporten waar ze met voorzichtigheid uit willen concluderen dat: “Zoals hierboven beschreven is een vermindering in omvang van de seksbranche met name aangetoond in de subbranche straatsekswerk (SOU, 2010).” Hierbij verwijzen ze enkel naar een Zweeds evaluatierapport uit 2010, maar natuurlijk is er nog meer bevestigend bewijs dat laat zien dat er minder mensen in de prostitutie zijn in Zweden. We noemen het volgende:

Wanneer je de ruwe cijfers vergelijkt van online en straatprostitutie in Denemarken (cijfers uit 2007), Zweden (cijfers uit 2008) en Noorwegen (cijfers uit 2007, voor het instellen van het gelijkheidsmodel), zie je dat Zweden veel minder mensen in prostitutie heeft.[7] In Denemarken was het aantal vrouwen in de prostitutie bijna 16 keer meer per hoofd van de bevolking in vergelijking met Zweden. In Noorwegen was dit 9 keer zoveel per hoofd van de bevolking, in vergelijking met Zweden.

Daarna vervolgen de onderzoekers van Regioplan: “Ook in Frankrijk lijkt straatsekswerk sinds klantcriminalisering in 2016 te dalen, hoewel het aantal sekswerkers dat via het internet opereert toeneemt (Willaert e.a., 2019).”

Er wordt hier een referentie gemaakt naar een evaluatierapport van Willaert e.a., 2019, dat niet aanwezig is in de bronnenlijst van het onderzoek. Waar deze conclusie wél wordt getrokken is de samenvatting van de evaluatie die geschreven is door Helene le Bail.[8] Dit is één van de experts waar Regioplan artikelen van heeft ontvangen. Le Bail heeft een rapport[9] geschreven over de prostitutiewet in Frankrijk dat zij uitgebracht namens de Sekswerkunie in Frankrijk. Aan dit rapport heeft de organisatie ‘Medicine du Monde’ meegewerkt, een organisatie die zich heeft uitgesproken tegen het Zweeds model, en waar Le Bail deel van uitmaakt.

De onderzoekers van Regioplan gebruiken deze bron(nen) dus om te benoemen dat ‘het aantal sekswerkers dat via het internet opereert toeneemt’. Het overheidsrapport zelf geeft echter aan dat dit wordt veroorzaakt door de toename van gebruik van internet. Het rapport van de Sekswerkersunie linkt deze toename echter aan de ‘criminalisatie’. De onderzoekers van Regioplan hebben deze nuance niet meegenomen in hun resultaten, en zijn tevens vergeten om ook andere belangrijke conclusies uit het evaluatierapport van de overheid mee te nemen in hun bevindingen. Bijvoorbeeld dat er in Frankrijk na de invoering van de wet een toename van 54% heeft plaatsgevonden van procedures tegen pooiers en mensenhandel. Dat is niet verrassend, want ook in Zweden is bijvoorbeeld geconcludeerd dat het land minder aantrekkelijk is geworden voor mensenhandel door de National Criminal Investigation Department van Zweden naar aanleiding van interviews met vrouwen in de prostitutie en telefoontaps.[10]

Deze voorbeelden laten zien dat de onderzoekers van Regioplan selectief zijn geweest in hun literatuurstudie. Hierdoor hebben ze een deel van de effecten van het Zweeds beleid gemist. Jammer, want vooral deze samenhang tussen de afname van prostitutie en de afname van mensenhandel is een belangrijk doel én resultaat van het criminaliseren van sekskopers. 

4. Onderzoeksgroep geen afspiegeling van daadwerkelijke groep mensen in prostitutie

In ons advies vooraf hebben we hebben we de volgende vraag gesteld aan de onderzoekers: hoe gaan jullie om met het feit dat vrouwen, trans personen en mannen in de prostitutie die onder druk staan of onvrijwillig werken, vaak niet goed kunnen reflecteren op een abstracte vraag als ‘wat voor model zou het beste werken tegen mensenhandel / zou jou het beste helpen’? Ons advies was dan ook om met trauma informed interviewers te werken. 

Helaas wordt nergens duidelijk dat de interviewers die de ‘sekswerkers’ hebben geïnterviewd trauma informed waren. De onderzoekers erkennen dat mensen uitbuiting hebben meegemaakt, wat oorzaak kan zijn van trauma, maar daar is verder geen aandacht aan besteed in dit onderzoek. Toen we bij de presentatie van het onderzoek op dit thema terugkwamen, deden de onderzoekers het af met de opmerking dat zij “hebben geleund op de kunst van wetenschappelijk onderzoek” (zie gespreksverslag onderzoeksrapport).

Ook over de selectie van de onderzoeksgroep zijn we teleurgesteld. De ‘sekswerkers’ in het interview zijn benaderd via een klankbordgroep voor mensen die al betrokken zijn in de politiek. Hiervan hebben drie van de zesendertig personen uitbuiting meegemaakt, wat de groep statistisch gezien geen goede representatie maakt van de daadwerkelijke groep mensen in prostitutie. 

Zowel in de manier van interviewen als in de selectie van de interviewees is hiermee geen gehoor gegeven aan de oproep aan de staatssecretaris in het debat om de ‘grote grijze groep’ mee te nemen in het onderzoek.

CONCLUSIE

Voor Exxpose is dit onderzoek dan ook een onbevredigend resultaat. Er is met publiek geld een duur onderzoek gedaan, dat niet op een zorgvuldige manier is uitgevoerd. Helaas zijn de conclusies uit dit onderzoek dan ook niet bruikbaar om iets te kunnen zeggen over de effectiviteit van het strafbaarstellen van het kopen van seks.

Dit maakt duidelijk dat het lastig is om beleid te vergelijken zonder duidelijke context; en zonder uitgangspunten, startpunten en kennis over de te onderzoeken groep mee te nemen. We vragen u dan ook niet om een nieuw onderzoek. Uiteindelijk ging ons burgerinitiatief over het opkomen voor mensen die vastzitten in de Nederlandse prostitutie. Om de last van het werken in de prostitutie bij de koper te leggen, en niet bij de verkoper. Om de ongelijkwaardigheid van de ‘prostitutie-deal’ tegen te gaan, zoals het Zweedse beleid beoogt. We zijn van mening dat de mensen in de seksindustrie betere bescherming verdienen dan ze onder het huidige prostitutiemodel krijgen. We hopen dan ook dat u dit meeneemt in uw belangrijke werk.

Bronnen

[1] MacKinnon, C. A. (2011). Trafficking, prostitution, and inequality. HARv. cR-cLL REv., 46, 271.

[2] Raphael, J. (2018). Decriminalization of Prostitution: The Soros Effect. Dignity: A Journal on Sexual Exploitation and Violence, 3(1), 1-32.https://doi.org/10.23860/dignity.2018.03.01.01

[3] SOU (2010). En utvärdering 1999–2008. Betänkande av Utredningen om utvärdering av förbudet mot köp av sexuell tjänst. Stockholm. [Report: Prohibition Against Buying Sexual Services, An Assessment 1999-2008]. Stockholm. https://www.regeringen.se/contentassets/2ff955c847ed4278918f111ccca880dd/forbud-mot-kop-av-sexuell-tjanst-en-utvardering-1999-2008-

sou-201049

[4] Rasmussen, I., Strøm, S., Sverdrup, S., Hansen, V. W., & på oppdrag fra Justis, U. (2014). Evaluering av forbudet mot kjøp av seksuelle tjenester. Vista Analyse. https://www.regjeringen.no/contentassets/0823f01fb3d646328f20465a2afa9477/evaluering_sexkjoepsloven_2014.pdf

[5] Ellison, G., Ni Dhonaill, C., & Early, E. (2019). A review of the criminalisation of the payment for sexual services in Northern Ireland. Queen’s University Belfast. https://www.justice-ni.gov.uk/publications/assessment-impact-criminalisation-purchasing-sexual-services

[6] Kotsadam, A., & Jakobsson, N. (2014). Shame on you, John! Laws, stigmatization, and the demand for

sex. European Journal of Law and Economics, 37(3), 393-404.

[7] Holmström, C., & Skilbrei, M. L. (2009). Prostitution in the Nordic Countries: Conference report, Stockholm, October 16–17, 2008.

[8] Gaudy, T., & Le Bail, H. (2020). Comparative summary of evaluation reports on France’s 2016 prostitution

act. [working paper, CERI Sciences Paris]. 

[9] Le Bail, H., Giametta, C., & Rassouw, N. (2019). What do sex workers think about the French Prostitution Act? (Doctoral dissertation, Médecins du Monde). https://hal-sciencespo.archives-ouvertes.fr/hal-02115877/document

[10] Cf. Rikspolisstyrelsen, [National Criminal Investigation Department], Swed. Government, Trafficking in Women: Situation Report no. 5 (Stockholm: Rikspolisstyrelsen, 2003), p34. https://perma.cc/QXD7-DVMN

Wat er niet klopte aan wat de staatssecretaris zei

De reactie van staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (VVD) op het debat in de Tweede Kamer was teleurstellend voor Exxpose. Niet in de eerste plaats omdat we het niet met haar conclusie eens waren, maar vooral omdat het leek alsof ze zich niet in het onderwerp had verdiept, niet openstond voor nieuwe ideeën van een jonge generatie, en het debat niet goed leek te hebben gevolgd.

Hieronder een aantal quotes van de staatssecretaris, en onze reactie daarop. 

“Het kabinet is van mening dat de opheffing van het bordeelverbod in 2000 onvoldoende garanties biedt voor een veilige en gezonde seksbranche.” 

“Aanbod van en vraag naar prostitutie zullen met strafbaarstelling van degenen die betalen voor seks niet verdwijnen. In plaats daarvan zullen de activiteiten meer uit het zicht plaatsvinden, met alle risico’s van dien.”

“Zo laat het onderzoek naar sekswerk en geweld uit 2018 bijvoorbeeld zien dat sekswerkers die zonder vergunning of illegaal werken, vaker te maken hebben met geweld dan sekswerkers die in de vergunde sector werken. Ook mensenhandel lijkt — ik zeg: lijkt — meer voor te komen in het illegale circuit.”

De staatssecretaris erkende dat het bordeelverbod niet heeft gebracht wat we ervan hadden verwacht. Dat is een goed begin! Het biedt volgens haar onvoldoende garanties voor een veilige en gezonde seksbranche. Onze vraag aan de staatssecretaris: is een veilige en gezonde seksbranche überhaupt mogelijk? 

De meerderheid van de mensen in de prostitutie ontwikkelt PTSS, en geweld en mensenhandel komen veelvuldig in de legale sector in Nederland voor. De afgelopen 20 jaar hebben ons laten zien dat een veilige en gezonde seksbranche in de praktijk een oxymoron is. Daarom is het doel van het gelijkheidsmodel om zo min mogelijk mensen in de prostitutie terecht te laten komen. En niet om de branche zo goed mogelijk in stand te houden. 

In reactie op ons voorstel laat Ankie Broekers-Knol in het debat weten dat zij denkt dat aanbod en vraag niet zullen verdwijnen door het model. Zoals in onze position paper te vinden is, is in Zweden echter het tegendeel te zien. In 2008 concludeerden onderzoekers dat er in Zweden (10 miljoen inwoners) ongeveer 300 mensen in de straatprostitutie zijn, en dat er voor 300 vrouwen en 50 mannen online werd geadverteerd (deze mensen zouden dubbel geteld kunnen zijn). Vergelijk dit met het aantal mensen in de prostitutie in Nederland. De schattingen beginnen op 20.000 mensen. Wat een verschil! Er is bovendien een breed gedragen steun voor de wet in de samenleving (60% tot 79%), vooral onder jonge mensen (18-38), wat indirect voor minder sekskopers zorgt. Dit wijst op een duurzame gedachteverandering: consent kan niet afgekocht worden.

De staatssecretaris verwijst in haar onderbouwing naar een onderzoek uit 2018 waaruit ze concludeert dat illegaal maken van prostitutie meer geweld en mensenhandel lijkt op te leveren. Hierbij is het belangrijk om op te merken dat in het gelijkheidsmodel mensen in de prostitutie niet strafbaar (of illegaal) zijn; alleen de mensen die seks kopen zijn strafbaar. Er is meerdere keren onderzoek gedaan naar de veiligheid van de mensen in de prostitutie in Zweden en het is niet onveiliger geworden. Het tegenovergestelde is waar: minder mensen komen in de cyclus van geweld terecht. Bovendien, laat onderzoek juist zien dat, in tegenstelling tot regulering, het gelijkheidsmodel mensenhandelaren juist ontmoedigt om naar Zweden te komen. In Frankrijk zijn na de invoering de procedures rondom mensenhandel bovendien met 54% gestegen. Dit alleen al maakt het gelijkheidsmodel het overwegen waard. 

Onze vraag aan de staatssecretaris is dan ook: Wilt u doorgaan met het nastreven van het principe van een veilige en gezonde seksbranche of kiest u voor een praktisch model waarin de gerechtelijke macht meer mogelijkheden heeft om mensenhandel aan te pakken en minder mensen terecht komen in de cyclus van geweld? 

Factchecks op uitspraken Kamerleden

Tijdens het debat over ons burgerinitiatief in de Tweede Kamer, werd er vanalles gezegd en beweerd door Kamerleden. Hoewel wij aanwezig mochten zijn bij dit debat en het debat mochten inleiden met een speech, konden we niet reageren op wat er tijdens het debat werd gezegd. Frustrerend voor mensen met kennis van zaken én passie voor het onderwerp. Er werden zeker goede en rake dingen gezegd en gevraagd, maar een aantal uitspraken van Kamerleden waren feitelijk onjuist, of naar onze mening een teken van grote onwetendheid of onwil. Hieronder reageren we op een aantal van deze uitspraken.

FACTCHECK OP UITSPRAAK VAN MARTIJN BOLKESTEIN (VVD)
“Regulering geeft aan dat prostitutie in Nederland een erkend beroep is. Maar het zal nooit normaal worden. Het zal nooit een normaal beroep worden. De heer Segers zei al eens: we verwachten het niet in de kaartenbak van het UWV. Maar je kan niet het beroep eerst reguleren, en de klandizie ervan vervolgens verbieden.”

Martijn gaf hiervoor geen onderbouwing. Waarom kun je de omstandingheden van de vrouwen niet zo goed mogelijk maken, en tegelijkertijd het kopen van seks verbieden? Dit is namelijk precies wat er is gebeurd in Zweden, Noorwegen, Frankrijk – en noem de landen maar op. Een land dat de realiteit van prostitutie ként, en de onvrijheid van de meeste vrouwen in prostitutie, kan er zeker voor kiezen om hun machtspositie te vergroten. Het strafbaar stellen van het kopen van seks is in Zweden, maar zeker in Frankrijk, niet te scheiden van het grote aanbod van hulp (bij uitstappen) en goede gezondheidzorg, en het versterken van de rechten van de mensen in prostitutie. Dat is juist de kern van het gelijkheidsmodel: de verkoper krijgt alle rechten en het voordeel van de bewijslast, de koper niet. Het zogenoemde ‘reguleren’ dat Nederland de afgelopen twintig jaar heeft gedaan, heeft alleen maar ellende en enorme toename van mensenhandel tot gevolg gehad.

FACTCHECK OP UITSPRAKEN VAN GIDI MARKUSZOWER (PVV)
1. “Meer politie, hardere straffen en de verhoging naar 21 jaar gaan de misstanden in prostitutie oplossen.”

Onze huidige aanpak van prostitutie en mensenhandel bewijst al 20 jaar lang dat ons model ineffectief is. Dat is niet omdat de politie zulk slecht werk levert, maar doordat de wetgeving die zij moeten handhaven ineffectief is. Wanneer je doet wat je altijd deed, krijg je wat altijd kreeg. De huidige Nederlandse wetgeving gaat mensenhandel nooit effectief bestrijden, omdat prostitutie en criminaliteit onlosmakelijk met elkaar verbonden blijken te zijn.

2. “Ik zie het causale verband niet tussen het strafbaar stellen van sekskopers en het effectief bestrijden van mensenhandel.”

Het gelijkheidsmodel stelt zowel de sekskoper als pooiers en exploitanten strafbaar. Door prostitutie te legaliseren, hebben we hier een walhalla gemaakt voor mensenhandelaren. Ze zijn onder de huidige wetgeving ontzettend moeilijk verantwoordelijk te houden, en de bewijslast ligt bij het slachtoffer. Zolang het kopen van seks legaal is, is het mogelijk om de grenzen hiervan op te zoeken en verder te exploiteren. Het is bekend dat mensenhandelaren weg blijven van landen waar het gelijkheidsmodel is doorgevoerd. Zoals Anne Kuik (CDA) ook aankaartte: het succes bewijst zich onder andere in Frankrijk waar het aantal procedures tegen mensenhandelaren met 54% is gegroeid.

FACTCHECK OP UITSPRAAK VAN NIELS VAN DE BERGE (GROENLINKS).
“In hoeverre is uitbuiting in sekswerk anders is dan uitbuiting van Oost-Europese immigranten in de tuinbouw?”

Niels duidde in zijn speech meerdere malen dat hij partij kiest voor de mensen die zelf voor de prostitutie kiezen. In zijn bewoording kun je terughoren dat hij mensen in de prostitutie moeilijk vindt voor te stellen als slachtoffer. Hij is blijkbaar slecht op de hoogte van het werkelijke aantal van geweldplegingen, uitbuiting en mensenhandel in de prostitutiebranche.

Tuinbouw en prostitutie
Neem een van de problemen waar mensen in de prostitutie tegen aanlopen: verkrachting. In de tuinbouw vindt nooit zoveel verkrachting plaats als in de prostitutie. Waar een vrouw in de prostitutie te maken heeft met een enorm hoge kans op verkrachting, is dit in de tuinbouw zelden het geval. Wanneer er zoveel verkrachting in de tuinbouw van paprika’s zou plaatsvinden, en dit gelinkt was aan de aard van het plukken van die paprika’s, denken wij dat het paprika-plukken wel degelijk was afgeschaft. Hij noemt bijvoorbeeld “de kwetsbare sekswerkers die het slachtoffer zijn van mensenhandel”. Wanneer je inhoudelijk gaat kijken naar wat hij zegt is dat absurd. Hij noemt namelijk vrouwen die dagelijks verkracht worden ‘kwetsbare sekswerkers’. Daarmee zegt hij nog steeds dat deze persoon nog steeds een ‘werker’ is en ‘seks’ heeft. Terwijl iemand die verkracht wordt geen seks heeft en echt niet aan het werk is.

Ongelijkheid tussen man en vrouw
De ongelijkheid tussen man en vrouw is enorm in de prostitutie. In de tuinbouw is dit heel anders. Bij prostitutie wordt het consent van kwetsbare vrouwen (90%) afgekocht door mannen (95%).

Empowerment
Zijn oplossing voor het probleem van deze kwetsbare mensen is dan ook om ze meer arbeidsrechten te geven. Hiermee zegt hij eigenlijk: Wanneer je dagelijks seksueel misbruikt wordt in de prostitutie, vind ik het een oplossing als je ervan leert te genieten, en stabieler wordt onder het misbruik. Ik wil je meer rechten geven in jouw penibele situatie, maar ik ga je probleem niet bij de misbruiker (sekskoper) aanpakken. En zo zijn er nog veel meer problemen in de prostitutie waar je in de tuinbouw niet tegenaan loopt. Het is natuurlijk verschrikkelijk dat er mensen slecht of helemaal niet worden betaald in de tuinbouw, dat moet zeker worden aangepakt. Maar het trauma van die vorm van uitbuiting is toch wel van een andere aard dan de verkrachting die plaatsvindt in de seksindustrie. Hierdoor blijft het appels met peren vergelijken.

REACTIE OP SPEECH VAN ATTJE KUIKEN (PVDA)
“Legalisering heeft niet gebracht wat we 10 jaar geleden hadden gehoopt.”

Attje vertelt dat een ‘sekswerker’ met haar het volgende deelde: “Ik ben 1 van de 5% van de sekswerkers die dat echt volledig vrijwillig doen. Het is een grote boeven bende.” Attje wil het voor deze 5% goed regelen en constateert dat we dan nu nog niet doen. Wat haar betreft gaan we op zoek naar een Nederlands model door met een open blik te kijken naar enerzijds het Zweeds model en anderzijds bijvoorbeeld het Nieuw Zeelands model. Ook roept ze op mensenhandel niet alleen politiek te bestrijden maar echt te kijken wat er nodig is. Dat juichen wij natuurlijk van harte toe.

Als wij met een open blik kijken naar de prostitutiewereld, vragen we ons af hoever we als politiek willen gaan om prostitutie als beroep in stand te houden. Als een kleine minderheid er vrijwillig voor zou kiezen. Als daardoor 95% van overige mensen eraan onderdoor gaat. Als blijkt dat prostitutie in zichzelf schade toebrengt (dit is een niet te negeren feit waarvoor momenteel te weinig aandacht voor is). En stel je voor dat het lukt om alleen mensen in de prostitutie te hebben die daar vrijwillig voor kiezen, als alleen die 5% in de prostitutie zou blijven, hoe ziet dat er dan uit? Dat zijn heel weinig mensen. Die kunnen nooit aan de vraag voldoen die we creëren door het kopen van seks legaal te houden. We blijven dan als overheid erkennen dat je consent kunt afkopen van anderen, waardoor er geen verandering komt in hoeveel mensen denken dat seks kopen oké is.

Door het kopen van seks strafbaar te stellen, zeg je dat prostitutie schade berokkend aan de ander. En gaan mensen anders denken over prostitutie. Wat strafbaar is, is dat je mensen schade berokkend, niet of iemand geregistreerd is of niet. Kortom, willen we deze vorm van geweld, tegen voornamelijk vrouwen, in stand houden omdat een hele kleine groep dat nu eenmaal wil? Hoe leggen we dit uit aan de volgende generatie? Hoe leggen we uit dat je in Nederland consent kunt afkopen? 50.000 Nederlanders en de internationale gemeenschap vragen om de verantwoordelijkheid voor deze boevenbende bij de sekskoper te leggen (waar in het Nieuw-Zeelandse model totaal geen aandacht voor is), laten we daar met een open blik naar kijken.

Speech Tweede Kamer

Op donderdag 3 september was het dan eindelijk zover: we mochten speechen in de Tweede Kamer om het burgerinitiatief ‘Ik ben onbetaalbaar’ toe te lichten, waarna de Kamer hierover in debat ging. Hieronder lees en kijk je de speech die voorzitter Natasja Bos gaf. Het debat helemaal terugkijken? Dat kan hier.

“Goedemorgen. Ik ben Natasja Bos, voorzitter van de jongerenbeweging Exxpose en initiatiefnemer van het burgerinitiatief Ik Ben Onbetaalbaar. Ik ben enorm vereerd dat ik hier namens 50.000 jonge Nederlanders mag staan om u te dringend verzoeken het kopen van seks strafbaar te stellen.
Wij, Exxpose, zijn een beweging van jonge mensen die geraakt zijn door de rauwe realiteit van prostitutie in ons land en dit niet langer kunnen verzwijgen.” 

Laura
“Ikzelf kwam voor mijn onderzoek veel in jeugdzorginstellingen. Ik ontmoette daar onder anderen Laura. Ze was meerdere malen seksueel misbruikt en bleek dan ook zwaar getraumatiseerd. Ze was daar voor haar eigen veiligheid opgesloten, omdat ze slachtoffer was van loverboys. Tot ze 18 werd, daarna stond ze legaal achter een raam. 

Van de een op de andere dag is zij veranderd van slachtoffer naar iemand met een normaal beroep.
 
U wéét dat dit niet zomaar één verhaal is van één vrouw. De overgrote meerderheid van de mensen in prostitutie komt uit een kwetsbare situatie. 63% van de mensen in de prostitutie geeft bijvoorbeeld aan seksueel misbruikt te zijn in hun jeugd. En waar mijn maag van omdraait is dat we een legale markt gecreëerd hebben rondom deze vrouwen.

Regulering mislukt 
21 jaar geleden is Nederland begonnen met het reguleren van prostitutie. Onder andere om misstanden aan te pakken. Inmiddels is talloze keren bewezen dat dat niet is gelukt. We hebben onze handen vol met het bestrijden van de randverschijnselen. Maar hierdoor vergeten we om te kijken naar de kern van het probleem. 

Geweld
Prostitutie is namelijk in zichzelf een vorm van geweld. Onderzoek wijst uit dat, ongeacht de plek waar de prostitutie plaatsvindt, prostitutie zoveel schade brengt dat de vrouw een post traumatische stress syndroom kan ontwikkelen. Het kopen van seks veroorzaakt een heftig trauma.

Ongelijkheid
Prostitutie is ongelijkwaardig. Alle vormen van ongelijkheid komen hierin samen. Machtsongelijkheid, economische ongelijkheid, genderongelijkheid – Het is geen nieuws dat voornamelijk mannen met geld het consent afkopen van voornamelijk vrouwen die afkomstig zijn uit minderheidsgroepen.
 
Onvrijheid
Misschien denkt u: dit kan toch ook een eigen keuze zijn? Dan is mijn vraag: Van wie is het een eigen keuze? Is de enkeling die zegt ‘ik doe dit vrijwillig’ u meer waard dan de overgrote meerderheid in een uitbuitingssituatie? Of is er iets anders aan de hand. Vinden we eigenlijk dat mannen recht hebben om seks te kunnen kopen en is hún keuze voor ons belangrijker?

Markt 
Want dat is waarom prostitutie kan bestaan: omdat mensen seks willen kopen. En in Nederland leggen we geen énkele verantwoordelijk bij die sekskopers. Het is tijd om de last van prostitutie te verschuiven. Het is tijd dat we sekskopers verantwoordelijk maken voor de gevolgen van het kopen van seks. Door de vraag naar prostitutie aan te pakken, zal de markt voor prostitutie en mensenhandel verkleinen.

Internationale gemeenschap
En dat is nu precíes waar we ons in internationale verdragen, zoals het VN vrouwenverdrag aan hebben gecommitteerd: om de markt voor prostitutie te verkleinen. De Europese Commissie bevestigd dat dit het beste te bereiken is door het kopen van seks te ontmoedigen. 

Zweden = succes
In Zweden zijn ze 20 jaar geleden begonnen met het stráfbaar stellen van het kopen van seks. Door seks kopen illegaal te maken, mensen in de prostitutie níet strafbaar te stellen, maar juist hulp aan te bieden, én door bewustwordingscampagnes op te zetten, hebben zij succesvol de prostitutie markt kleiner gemaakt. Er zijn minder mensen die in de prostitutie terecht komen en daarmee minder mensen die in de cyclus van geweld terechtkomen. Er zijn minder sekskopers. Het land is minder aantrekkelijk geworden voor mensenhandel. En dit beleid beidt bescherming voor mensen in de prostitutie. 

Er ontstaat namelijk een gelijkwaardigere situatie tussen de vrouw in prostitutie en de sekskoper. Hij loopt het risico, want hij is toch al strafbaar bezig. Het is dan ook tekenend dat er in Zweden sinds de invoering van deze wetgeving, niemand in de prostitutie door een sekskoper is vermoord. Vergelijk dit eens met het hoge aantal vermoorde vrouwen in de prostitutie in Nederland, Duitsland of zeg Nieuw-Zeeland.

Tijd voor nieuw beleid
U zit hier met de gevolgen van de keuzes van de vorige generatie – die aanpak die zíj hebben gekozen. Maar de vólgende zet – is aan u. 50.000 Nederlanders vragen u om een menswaardig beleid. Om te werken aan een samenleving waarin geen mens in een ongelijkwaardige positie terecht hoeft te komen. Waarin geen mens meer is gedoemd tot het web van commerciële seksuele uitbuiting. De beste aanpak tegen moderne slavernij in de seksindustrie is het strafbaar stellen van het kopen van seks. 
Na Zweden, zijn met hetzelfde succes onder andere Noorwegen, Noord-Ierland, Frankrijk en Israël gevolgd.

Is het dan nu tijd voor Nederland?

Natasja aan het woord.
Met Kamervoorzitter Khadija Arib, keurig op corona-afstand.
Met Anky Broekers-Knol, de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (en ons Position Paper), en Sven Koopmans, de voorzitter van de Commissie van Burgerinitiatieven.

What happened at the Talk?

een event over prostitutie, abolitionisme en gelijkwaardigheid 

Was je erbij op het laatste evenement van Exxpose? Zaterdag 24 maart hielden we een ‘talk’ in Het Huis Utrecht. Als je het helaas hebt gemist, kun je hieronder een indruk krijgen van de middag door onderstaande terugblik te lezen. En ook als je erbij was: wat werd er ookalweer gezegd?

Natasja en Sara

Om 14.00 uur werd iedereen welkom geheten in Het Huis, een prachtige creatieve locatie in Utrecht. In de theaterzaal hingen donkere doeken met daarvoor grote afdrukken van foto’s met mensen die het ‘Ik ben onbetaalbaar’ bordje vasthielden. Laura opende de bijeenkomst, waarna Natasja en Sara, oprichters van Exxpose, uitlegden wat ookalweer het statement is van Exxpose en waarom. Ze legden ook uit wat abolitionisme eigenlijk betekent: vroeger werd deze term gebruikt voor de mensen die tegen slavernij waren, nu wordt het gebruikt voor mensen die tegen prostitutie zijn.

Vanessa

De eerste spreekster was Vanessa. Een duidelijk hoogzwangere vrouw, die door Willemijn live werd geïnterviewd op haar verleden in de prostitutie. Vanessa heeft twintig jaar van haar leven in de prostitutie gezeten. Ze vertelde dat haar vader pornoproducent was, dus dat ze al jong een verkeerd beeld van seks meekreeg; een vrouw is een lustobject waar geld mee te verdienen is. Soms geëmotioneerd vertelde ze hoe ze naar de meest chique seksclub van Nederland Yab-Yum werkte, maar ook in de straatprostitutie en achter het raam. Hoe ze in handen viel van een pooier. En hoe de ingewikkelde machtsrelatie tussen een pooier en een vrouw in de prostitutie is. Vanessa: “Ik weet niet of ik drugs gebruikte om te kunnen werken, of werkte om drugs te kunnen kopen. Ik denk dat ik het nooit allemaal nuchter had kunnen doen.” Ze sloot hoopvol af met hoe ze door de geboorte van haar zoontje en straks ook haar dochter de kracht heeft gevonden om de prostitutie te verlaten. “Willem gaf me de kracht om te stoppen, Lola die straks wordt geboren geeft me de moed om erover te vertellen.”

Daisy

Na Vanessa hielden we pauze. In deze pauze kon je de installatie van Daisy bezoeken. Een ‘peeskamer’ waar In Her Shoes op stond. Binnenin deze peeskamer stonden hoge hakken op de vloer waar de bezoeker letterlijk in kon staan. Om je heen allerlei attributen die verwezen naar hoe het is om in een peeskamer te staan, maar ook hoe je als vrouw daar bent beland: Er was een live whatsapp-gesprek met de pooier, een kinderdagboek, foto’s van familie in roemenië, condooms, enzovoorts. Onderwijl hoorde je de opmerkingen van de voorbijgangers op straat: “Zo die heeft dikke tieten!” en “Kijk die blauwe plek daar dan.”

Simon

Na de pauze vertelde Simon over het contact dat hij op de Wallen heeft met sekskopers. Als Engelsman die midden in het Red Light District woont, sloeg hij de spijker op z’n kop wat betreft het Nederlandse prostitutiebeleid: De Wallen normaliseert seks kopen. Toeristen die dit normaal niet zouden doen in hun thuisland, beginnen op de rosse buurt en daarna wordt de stap kleiner in het thuisland.

Lincoln

Na Simon kwam een wel heel onverwachte gast het podium op. Albert droeg, verkleed als de Amerikaanse president Lincoln, een van zijn speeches voor tegen slavernij. De woorden ‘wit’ en ‘zwart’ waren vervangen door ‘man’ en ‘vrouw’. Zijn abolitionistische speech werd hiermee een vurig betoog tegen prostitutie. Let’s write history!

Karin

Karin is prostitutie-onderzoeker en nam de aanwezigen mee in een analyse van de beeldvorming rond prostitutie door de jaren heen. Ze liet indrukwekkende posters zien van hoe men in de jaren zeventig de algemene opinie wilde beïnvloeden over prostitutie door het te presenteren als een recht van de vrouw en ‘sekswerk’. Ze liet zien hoe de beeldvorming de laatste jaren is veranderd en wat de verhoudingen zijn in prostitutie. Ze bracht ons tot de vraag:

‘Is prostitutie is essentie ongelijkwaardig?’

Genoeg stof om over na te praten bij de borrel. Ben je er volgende keer (weer) bij?

Waarom prostitutie de grootste uitdaging van Amsterdam is

Het geroezemoes van groepen mensen voor en achter me. De wietgeur vermengt zich met mijn eigen parfum. Mannen staan in groepjes voor ramen te gluren en grappen te maken. Aan weerszijde van de straat staan vrouwen achter een raam. Zij verkopen seks. Ik loop snel door de jolige groepen mannen heen en kan niet voorkomen dat ik hoor hoe ze praten over de lichaamsdelen van een van de vrouwen achter het raam. 


De Wallen is een typisch beeld van prostitutie en alhoewel er veel meer vormen van prostitutie zijn, is dit altijd een plek waar ik met de neus op de feiten wordt gedrukt. Met grote verbazing luister ik dan ook naar een opmerking van de lijsttrekker van GroenLinks Amsterdam Rutger Groot Wassink: ‘Dit (prostitutie, red.) lijkt me niet de grootste uitdaging waar Amsterdam voor staat (…)’

#metoo

In het #metoo-tijdperk, waarin we opstaan tegen seksueel overschrijdend gedrag, wordt in een buurt in het centrum van Amsterdam seks te koop aangeboden. Dag en nacht staan er vrouwen achter ramen die seks verkopen. Ter vergelijking: in Nederland is het sinds 2013 verboden om dieren in een etalage uit te stallen. 

Bij prostitutie wordt seks verkocht als product, losgekoppeld van menselijke emoties en voorkeuren. In het systeem van prostitutie wordt de mens gezien en behandeld als object (ook wel objectificatie genoemd). Ik vraag me af: Is dit de manier waarop wij als mensen met elkaar om willen gaan?” en denk terug aan een gesprek met Sven-Axel Mansson, waarin hij zei: 

“It comes to how you look at people and how you look at sexuality and the attempt to make it into an object and stuff like that. Because that’s the general idea behind prostitution: the commercialization of sexuality. It’s more than that sector (prostitution, red.), it permeates society as a whole. And if you don’t want to live in that kind of society, you have to start changing that situation.”

Ik wil de volgende generatie zien opgroeien in een gelijkwaardig milieu, waar ze rekening leren houden met grenzen van hun medemens en niet hun macht* gebruiken om hun seksuele verlangens te bevredigen. Prostitutie is niet iets waar ik onverschillig over kan zijn. Het is iets waar ik mijn stemkeuze op aanpas. Als ik voor een gelijkwaardige toekomst ga, is prostitutie volgens mij het eerste waar we een einde aan moeten maken. 

Abolitionisten

In Nederland is er een beweging van mensen die opstaan tegen prostitutie. Zij zien prostitutie als georganiseerde #metoo, als ongelijkwaardigheid, en uitbuiting van kwetsbaarheid. Deze mensen noemen zichzelf abolitionisten***.

Jij kunt deel zijn van deze beweging. Sterker nog: we hebben jouw nodig! Daarom organiseert Exxpose 24 maart de Exxpose Talk. Een plek waar jij andere abolitionisten kunt ontmoeten en kennis opdoet over de systemen achter prostitutie. Meld je aan! 

” ‘Het geroezemoes van groepen mensen voor en achter me. De wietgeur vermengt zich met mijn eigen parfum. Mannen staan in groepjes voor ramen te gluren en grappen te maken. Aan weerszijde van de straat staan vrouwen achter een raam. Zij verkopen seks. Ik loop snel door de jolige groepen mannen heen en kan niet voorkomen om te horen hoe ze praten over de lichaamsdelen van een van de vrouwen achter het raam.’ Nog maar een paar decennia geleden was prostitutie nog legaal in Nederland. Tegenwoordig denken wij dat mensen en hun seksualiteit onbetaalbaar zijn.” – Uit een geschiedenisboek in 2050.

Heb je nog niet besloten op wie je gaat stemmen 21 maart? Bekijk hier wat verschillende partijen in jouw stad zeggen over prostitutie.

* De macht van een rol in een serie, de macht van geld, of simpelweg de macht van de sterkste.
** Slavernij is de mens als eigendom van de ander, of hij of zij wordt zo behandeld.
*** Abolitionisme is sinds 1787 de een term voor het streven naar afschaffing van slavernij. Mensen begonnen deze beweging te omarmen omdat ze geloofden dat mensen gelijkwaardig zijn aan elkaar.
 

 

Ik verkoop seks | Interview met Selena

Ik verkoop seks | Interview

een man wilde dat ik zijn dochtertje naspeelde.

Selena (26) verkoopt seks. Dat doet ze al sinds ze net volwassen is, dus bijna negen jaar. Daarvoor had ze ook seks met volwassen mannen via chatsites, ongeveer vanaf haar elfde. Geleidelijk aan liet zij steeds meer zien van haar lichaam aan die mannen. Tegenwoordig werkt ze op de tippelzone in Utrecht en achter het raam in Antwerpen. Ze is daarnaast bestuurslid bij PROUD, een belangenorganisatie voor sekswerkers. Eigenlijk houdt ze meer van knuffels dan van seks.

—

Een aantal maanden na dit interview is Selena gestopt met prostitutie . Inmiddels krijgt ze hulp en volgt ze een opleiding.

—

Wat voor klanten krijg jij?

“Op de tippelzone komt weleens een hele gewone jongen die eens per jaar met een prostituee naar bed wil, voor de kick. Soms krijg ik vreemde verzoeken. Mannen die zelf een partner hebben, willen bijvoorbeeld anale seks met mij, omdat hun vrouw dat niet wil. Soms willen ze dat ik een rollenspel speel. Een raar verzoek dat ik kreeg was van een man die wilde dat ik zijn dochtertje naspeelde. Zo’n verzoek komt meestal niet meteen, maar halverwege de daad. Ik stopte er toen niet mee, terwijl ik dat wel een walgelijke fantasie vond. Het is gek, er lijken ook klanten op mij af te komen die jonge meisjes geil vinden. Ik denk dat ik soms jonger overkom dan ik ben. Maar er zijn ook veel mannen die alleen gepijpt willen worden, hoor.”

Zitten er ook leuke mannen tussen?

“Er is weleens een klant verliefd op me geworden. Natuurlijk voelt dat fijn. Hij leek echt met me te willen trouwen. Maar toen moest ik hem toch vertellen dat hij een klant bleef voor mij. Hij stelde nog voor om met mij mee te verhuizen naar mijn nieuwe werkplek in het buitenland – maar dat heb ik uiteraard niet laten gebeuren. Met andere klanten bouw je ook een band op. Het is geen relatie, maar je leert elkaar wel kennen. Een deel van de mannen gaat het liefste regelmatig terug naar dezelfde vrouw.”

Als er vroeger een klant bij me was, voelde ik me minder eenzaam.

Dus je werk is best leuk?

“Ik heb ook echt positieve ervaringen gekregen in de prostitutie. Het heeft me zelfvertrouwen gegeven. Als kind was ik heel angstig. Als er vroeger een klant bij me was, voelde ik me minder eenzaam. Ik kreeg thuis structureel te weinig aandacht en zorg. Het deed me daarom goed als andere mannen me dat wel gaven. Sowieso houd ik van knuffels. Knuffelberen bedoel ik dan. Ik heb een enorme pandaknuffel. Ik slaap meestal met knuffelberen.”

Is het dan niet extra naar als klanten willen dat je een dochter naspeelt?

“Dat soort mannen vind ik niet erg gezond. Ze proberen regelmatig over mijn grenzen heen te gaan. Ze proberen te zoenen, terwijl dat niet de afspraak was. Bejaarde klanten zijn vaak het vervelendst. Ze zeggen bewust kwetsende dingen. ‘Je bent zo jong en nu al verrot’, was één van zo’n uitspraak die een bejaarde klant tegen mij zei. Zo’n klant zegt heel hard wat hij vindt, zonder rem. Niet alle klanten zijn zo, natuurlijk. Het kan voor mij vernederend aanvoelen als mensen langs het raam lopen om alleen maar te kijken. Dan wijzen ze naar je en zeggen: ‘kijk daar heb je zo’n slachtoffer mensenhandel’. Als je dat echt denkt, waarom doe je er dan niks aan – denk ik dan. Laat dat soort mensen gewoon wegblijven.”

Mijn aangifte raakte de eerste maanden kwijt bij de zedenpolitie, toen moest ik nog een keer mijn verhaal doen.

Als een man over je grens heengaat, doe je dan aangifte?

“Aangifte doen tegen een klant doe je niet zomaar. Ik heb het gedaan toen ik werd aangerand tijdens mijn werk. De politie vroeg zich enkele keren af of ik wel aangerand of verkracht kon worden, want ik was toch aan het werk. Dat deed mij pijn en maakte me ook boos. Mijn aangifte raakte de eerste maanden kwijt bij de zedenpolitie, toen moest ik nog een keer mijn verhaal doen. Op de avond dat ik naar de politie ging, de avond dat ik aangerand werd, hebben ze me helemaal niet medisch onderzocht. Dat doen ze wel bij meisjes die geen prostituee zijn. Aanranding is voor mij dat de man dingen deed die we niet hadden afgesproken. Collega’s doen vaak geen aangifte doordat er bij de politie zo met ons wordt omgegaan. Je wordt niet vaak serieus genomen als sekswerker.”

Wat doe je als je je dan rot voelt?

“Soms pak ik een knuffel en wil ik even niks. Of ik ga muziek luisteren. New Age vind ik mooi, en instrumentale muziek. Ondanks dat ik me niet echt meer christelijk zou noemen, houd ik nog wel van moderne christelijke muziek. Dat zet ik dan ook weleens op. Als ik in de natuur ben vind ik het lastig voor te stellen dat dit allemaal toevallig is ontstaan. Het motiveert me dan om te bedenken dat er misschien wel meer is. Als er niets meer is, wat heeft het dan nog voor zin om door te gaan met het leven? Dat is ook een vraag waar ik mij veel mee bezig hou: de zin en waarde van mijn leven.”

De seks zelf geef ik niets om.

Als een klant zich wel aan de afspraak houdt, vind jij de seks dan leuk?

“Het fijne van sekswerk is dat je veel complimenten krijgt. Ik vind de aandacht van mannen fijn. Achter het raam vind ik een klant die gezellig wil kletsen fijn. Veel klanten doen dat niet. Ik word blij van klanten die me helemaal geweldig vinden en zeggen dat ik mooi ben. De seks zelf geef ik niets om. Het doet me niks eigenlijk, ik zie het als een handeling. Soms vind ik het wel vies. De smaak van een vieze man kan dagen in je blijven hangen. Of zijn geur. Achteraf gezien had ik die klant dan beter geweigerd, maar ik maak niet altijd de goede inschatting.

Zelf heb ik liever contact met een vrouw. Ik hoop dan ook dat ik verliefd word op een vrouw. Seks hoeft niet zo nodig voor mij in een relatie.”

Val je zelf op vrouwen of mannen?

“Ik weet niet zeker of ik op mannen of vrouwen val, maar ik hoop op vrouwen. Ik geloof niet dat er echt goede mannen op de wereld zijn, zo wel dan zijn het er weinig. Uiteindelijk willen ze maar één ding. Zelfs vriendjes van vriendinnen had ik daarin al vrij snel door. Ze hielden zich dan van de domme, maar ik hield voet bij stuk: mannen deugen echt niet. Later werd ik daarin ook vaak bevestigd: die vriendjes bleken inderdaad vreemd te gaan.”

En ik zeg ongeveer tegen de helft van de mannen nee als ze langs mijn raam komen.

Maar je klanten zijn wel mannen…

“Ja, ik zie mezelf af en toe een beetje als zorgverlener. Er zijn mannen die bijna niemand spreken behalve ik. Voor hen ben ik heel belangrijk. We geven elkaar eigenlijk aandacht. Dat vind ik een mooi iets. En ik zeg ongeveer tegen de helft van de mannen nee als ze langs mijn raam komen. En als ik het niet via het raam doe, zoek ik vooraf vaak wel informatie op over mijn klanten. Ik heb onderhand ervaren in het screenen van personen. Ik weet best al wat van klanten. Maar je weet nooit, natuurlijk. Als escort heb ik niet echt een gevaarlijke situatie meegemaakt, als straatprostituee wel. Ik ken wel enkele verhalen van poging tot moord bij andere meiden. Een vergunning voor op straat krijg je voor een jaar. Tijdens de vergunningaanvraag wordt naar je vrijwilligheid voor dit werk gevraagd.”

Word er bij jou regelmatig gecheckt of je dit werk wel wilt doen?

“Ik ben weleens gecheckt door een undercover agent, maar meestal door agenten in uniform. Dat deden ze met het doel om te kijken of ik vrijwillig werkte. Als je eenmaal in het vizier bent van zo’n mensenhandel-team, dan kun je daar best last van hebben. Het is dubbel: ik vind het reëel dat ze komen invallen, maar ik voel me ook bedonderd als bijvoorbeeld een klant met wie ik online hebt afgesproken opeens een politieman blijkt te zijn. Daarbij: ze weten alles van mij. De kopie van mijn paspoort en mijn gegevens liggen bij de politie. Dat voelt niet veilig, want wie zegt dat ze het niet tegen mij gebruiken? Daarbij: de Gemeente Utrecht kan mijn vergunning intrekken als ik word aangemerkt als slachtoffer mensenhandel of als ze daar een vermoeden van hebben.”

Ik dacht wel: misschien krijg ik er later last van dat ik dit doe.

Heb je zelf weleens getwijfeld om de seksindustrie in te gaan?

“Er is veel pornografie online die mensen kijken zonder te betalen, dus bijverdienen met webcamseks is best lastig. Ik wilde meer afwisseling en meer verdienen, dan is de stap van webcam naar raam niet zo moeilijk. Ik ging toen achter het raam, op straat werken en ook online adverteren. Ik dacht wel: misschien krijg ik er later last van dat ik dit doe. Maar ik vond die vraag niet meer relevant, omdat ik het al deed. Met periodes merk ik nu dat ik het niet meer wil.”

Hoe regelde je dat?

“Ik kwam mensen tegen via internet die ik vroeg om dingen voor me te regelen. Dat noem je pooiers. Ik zou hen zelf niet zo noemen. Het zijn jongens die klanten regelen, een werkruimte of vervoer – in ruil voor een deel van mijn inkomsten. In Nederland is dat, zolang het vrijwillig gaat, niet strafbaar.”

Zou je willen stoppen met dit werk?

“Ja, ik zou wel willen stoppen. Maar uitstapprogramma’s van de gemeente zijn geen volwaardig alternatief voor mijn werk. Ze helpen je lang niet altijd aan een opleiding op MBO-4 of HBO-niveau. Er zitten veel zakelijke types tussen bij die hulpverleners. Ik heb als ik uitstap behoefte aan hele intensieve begeleiding, maar die kreeg ik niet van de gemeente. Sommige collega’s zullen die begeleiding denk ik ook niet nodig hebben, maar ik denk dat er wel prostituees zijn die intensievere begeleiding zouden willen.”

Wat zou je willen qua hulp?

“Ik denk dat ik intensieve hulpverlening nodig heb, ook vanwege mijn verleden van misbruik. Kijk, ik ben achter de webcam begonnen toen ik nog een kind was. Op internetchatrooms kwam ik mannen tegen. Ze vroegen me of ik naaktfoto’s wilde sturen. Ik vond dat niet zo raar. Het was toch fijn als zij daar blij van werden? Ik vond de aandacht fijn. Later in mijn puberteit maakte ik pornografie voor internet en deed ik seks voor de webcam. Toen ik eenmaal volwassen werd dacht ik: waarom zou ik er niet gewoon geld voor vragen? Ik denk wel dat mijn jeugd een opstapje heeft gegeven naar de prostitutie. Ik merk dat ik ook goed kan schrijven. Ik denk eraan om uiteindelijk journaliste worden of in de communicatie te gaan.”

Op dit moment werk ik aan een boek over mijn weg uit de prostitutie.”

Wil je die opleiding doen?

“Ja, ik ben al bijna 27, maar ik heb het idee dat ik achterloop. Ik heb alleen de middelbare school afgemaakt, en ben toen in de seksindustrie gaan werken. Ik zou graag een diploma halen. Op een redactie werken lijkt me leuk. Ik zou kunnen schrijven over seksualiteit of over sekswerk – zoals ik nu al op mijn blog Bubbles Online doe. Op dit moment werk ik aan een boek over mijn weg uit de prostitutie.”

En los van werk, wat is je toekomstdroom?

“Ik zou het liefst samenwonen met een partner, of met huisgenoten. Ik vind het niet leuk om constant alleen thuis te zijn. Ik voel me vaak eenzaam. Mijn ultieme droom is een huis in het buitenland, Zuid Engeland ofzo. En dan vooral samen met anderen. Met een ruimte om mensen te ontvangen. En veel dieren, husky’s bijvoorbeeld.”

Wat vrijwilligheid betreft, zitten veel collega’s in een grijs gebied. 

Exxpose pleit dat we het kopen van seks strafbaar moeten stellen. Wat vind jij daarvan?

“Ik vind het geen goed idee om het kopen van seks strafrechtelijk te vervolgen. Je neemt van iemand de optie om veilig te werken weg. De klant is dan niet meer veilig om je te bezoeken. Mij zou het als prostituee nog kwetsbaarder maken. Een samenleving kan er wel voor kiezen om prostitutie moreel te verwerpen, maar ik denk dat de focus nu hoort te liggen op veiligheid. Ik zou geen wetten veranderen zonder die veiligheid te waarborgen. Wat vrijwilligheid betreft, zitten veel collega’s in een grijs gebied. Sommigen die ik ken, hebben een verleden van mensenhandel, maar werken inmiddels voor zichzelf. De meesten willen uiteindelijk wel iets leukers gaan doen. In Utrecht is er ook een groep vrouwen die op straat werken en verslaafd zijn. Die werken dan ook om hun verslaving te kunnen betalen. Dat is ongeveer de helft van de vrouwen, volgens de gemeentelijke statistieken. Dat kun je gewoon checken bij de gemeente.”

Je werkt ook voor PROUD, dus je komt op voor de belangen van sekswerk.

“PROUD is naast belangenbehartiging ook een activistische organisatie. Ik breng graag mensen met verschillende meningen en achtergronden bij elkaar. Ik geloof dat je meer kunt bereiken als je alle kanten van de prostitutie onderzoekt en voor meerdere perspectieven openstaat. Het is ten slotte makkelijk om de nuance te verliezen en een idee over prostitutie op alle prostituees te plakken. Ik wil ervoor waken om stigma’s op een groep met veel verschillen te plakken.”

Tekst: Willemijn de Jong
Beeld: Mirre Wijnja

Anneke brak voorgoed met drugs en prostitutie

Het verhaal van Anneke in de Strijdkreet

Een prachtig interview uit de Strijdkreet (het maandblad van het Leger Des Heils)

Als ze maar mooie relaties met mensen heeft. Daar heeft Anneke Nuchulmans (57), opgegroeid in kindertehuizen, haar hele leven alles voor over gehad. Haar verlangen bracht haar aan de drugs en in de prostitutie. Maar nu is het van haar valkuil tot haar strijdwagen geworden, waarop ze de beste periode van haar leven is binnengereden.

Ze is klein, elegant en oogt jonger dan ze is. Dat komt door haar mooie huid. Terwijl Anneke dubbel heeft geleefd. “Ik ben veertig jaar lang dag en nacht doorgegaan.” Als elf maanden oud baby’tje, de vijfde van tien kinderen, plaatst de kinderbescherming Anneke uit haar ouderlijk huis in Breda. Een alcoholverslaafde vader en een zwakbegaafde moeder – het gaat niet. Samen met haar broertjes en zusjes komt ze in een kindertehuis bij de nonnen. Haar moeder komt zo vaak mogelijk langs. “Door weer en wind. Altijd hoogzwanger of net bevallen.” Haar vader ziet ze zelden. “Ik was zeven, acht, tien jaar oud, en zag hem in de kroeg. Ik moest voor hem dansen, dan kreeg ik chocomel. Ik heb hem denk ik vier keer gezien.”

‘Ik mocht lang niet gelukkig zijn van mezelf’

Na het kindertehuis zullen vele verblijfplaatsen volgen. Anneke woont in pleeggezinnen, hotels, appartementen, de bajes, afkickklinieken, bij mannen, in sociale huurwoningen, en komt uiteindelijk via de 24 uursafdeling en Huis en Haard van het Leger des Heils in een zelfstandige woning terecht. Daar woont ze nu. Ze heeft gordijnen die met koorden bijeen zijn gebonden, kussens op haar hoekbank, een handdoek op het vloerkleed met speelgoed voor haar chihuahua Louietje. Het is haar allemaal dierbaar, vooral Louietje, maar het dierbaarst in Annekes leven is de relatie met haar zoon. Een foto van hem hangt aan de muur, met haar kleindochter in zijn armen. “Het heeft vier jaar geduurd, voordat hij me kon vertrouwen.” Strijden voor haar zoon is haar redding geweest.

Anneke in de Strijdkreet

Koude douche

Het is een hard leven bij de nonnen. Anneke is zeven als ze voor het eerst wordt misbruikt. “De oudere meisjes hadden een met gordijnen afgesloten bed. Eén van hen dwong mij dingen bij haar te doen. Ik begreep daar niets van, behalve dat ik het niet aan de leiding mocht vertellen.

Het duurde twee jaar, toen ging ze weg. Maar ik was zo bang voor wat er verder kon gebeuren, dat ik ’s nachts in mijn bed plaste. Dan moest ik voor straf weer onder de ijskoude douche.” Op haar tiende komt Anneke in een pleeggezin. Met een eigen kamer, eigen visjes, vakanties naar Spanje, rust. Zij, Anneke! Ze begrijpt niet hoe het kan. Een jaar later besluit het gezin haar toch weer terug te sturen naar het kindertehuis. Anneke kan bij een andere familie wonen. “Op een dag kwam ik thuis en bood mevrouw mij sherry aan en sigaretten. Ze deed vriendelijk en ik mocht muziek draaien. Ik was zo blij! Toen kwam de aap uit de mouw. Meneer had seksuele wensen die mevrouw niet wilde vervullen, dus hadden ze bedacht dat ik het zou doen. Ik dacht: als ik het doe is ze misschien wel altijd zo aardig tegen mij. Ik moest er letterlijk van overgeven. Erna moest ik vaker, maar vriendelijk waren ze niet meer. Ik was dertien.”

Anneke woont ook weer in kindertehuizen. Soms met een van haar zussen. Ze wil graag een band met haar broers en zussen. “Zo één die je hoort te hebben met elkaar. Maar we woonden al vanaf ons tiende apart.” Toch voelt Anneke die band een beetje wanneer haar zus, die werkt als prostituee, Anneke één van haar vaste klanten aanbiedt. “Ik dacht: grote zussen zorgen voor je. En ze bedoelde het ook lief. Ik kon geld verdienen, en zij wist zeker dat deze klant goed voor me zou zijn. Maar na de afspraak dacht ik: nu ben ik een hoer. Dit is het laagste van het laagste. Ik was vijftien.”
Het werkt niet, met haar zus. Soms is die lief, maar vaak is het ook vechten.
Een lange, knappe jongen geeft Anneke aandacht en coke. Anneke voelt zich goed. Misschien werkt dit wel. Tot ze niet meer zonder kan en de lange knappe jongen gewelddadig wordt. “Hij liet me Turkse pensions afwerken, een hele rits mannen per avond. En dat waren er veel. Heel veel. Voor een tientje of vijftien gulden. Ik voelde me zo vies, niets waard, een hoer.” Anneke doet een zelfmoordpoging.

Seks en drugs

Haar jongere zusje Lia vindt en redt haar. Zij is de enige met wie Anneke echt hecht is. “We waren onafscheidelijk. Ze is eens voor me gesprongen toen ik aangevallen werd met een mes. We werkten samen, gebruikten en feestten samen, hielpen elkaar altijd.” Als Anneke besluit een gesetteld leven te willen, ‘huisje, boompje, beestje,’ is Lia haar grootste fan. Anneke is 21. Ze vecht zich clean, vindt een man en krijgt een zoontje, waar ze voor zorgt met het geld dat ze verdient achter de ramen. “Ik heb altijd geluk gehad daar, want ik verdiende goed.”

Lia – stoere Lia, voor de duvel niet bang – breit in de gevangenis een blauw babypakje. “Ze was zo trots op mij, en op het feit dat zij tante was.”

Dan wordt Lia op zeer gewelddadige wijze vermoord. Het staat in alle kranten. Anneke stort in. “Ik kon niks, had koorts, ik was ziek van verdriet. Ik wist niet dat dat kon.” Ze raakt weer verslaafd. Haar huwelijk loopt stuk. Ze kan niet langer voor haar zoontje zorgen. Ze woont bij verschillende mannen. Het biedt bescherming, maar daar staat altijd iets tegenover. “Seks en geld. Ik betaalde drugs, sigaretten, drank, zakgeld… ik was altijd heel gul. Ook als iemand bijvoorbeeld ziek was. Dan gaf ik heroïne, want ik vond dat zielig.”

Soms kickt ze af. Haar oudere zus steunt dat weleens, “en dat was goed van haar, maar ik moest ook vaak wat terug doen. Haar hele huis schoonhouden bijvoorbeeld.” Anneke trouwt nog een keer, en ook dat huwelijk loopt stuk. Haar broer sterft aan een overdosis – van het gezin van tien kinderen zijn er nu nog vijf in leven.

Het verhaal van Anneke in de Strijdkreet

Omslagpunt

Het is 2009 als Anneke weer wordt opgenomen in een afkickkliniek. Daar krijgt ze op één dag meerdere tia’s. Het wordt het omslagpunt van haar leven. Ze belandt op Herstart, een 24 uursopvanglocatie van het Leger des Heils. Hier krijgt ze een kamer en hulp bij haar problemen. Na veertien maanden kan ze bij Huis en Haard terecht, een vorm van hulpverlening waarbij ook aandacht is voor psychische problematiek. “Ik kon rustig gaan bedenken wat ik wilde met mijn leven. Dat had ik eigenlijk nog nooit gedaan, zelf nadenken over wat ik wil. Therapeuten zeiden dat ik van mezelf niet gelukkig mocht zijn. Uit solidariteit naar mijn broers en zussen. Dat was confronterend, maar nadenken durfde ik steeds meer.”
En dat is waar haar verlangen naar relaties haar strijdwagen wordt. Want Anneke weet wat ze wil. Eén ding: de relatie met haar zoon herstellen. Niet eerst zijn onvoorwaardelijke liefde krijgen, maar onvoorwaardelijk van hem houden. “Ik wilde dat hij weet dat hij dat waard is.” Het is moeilijk. Haar zoon is boos. Omdat ze er niet was, omdat het haar niet lukte om af te kicken – zelfs niet voor hem. Maar wat haar nooit lukte, lukt haar nu wel. Ze kickt af. “Mijn oud-begeleider Henk zegt dat ik dit niet mag zeggen – hij zegt: je hebt het zelf gedaan! – maar het is echt dankzij hem en het Leger. Henk was de juiste persoon op het juiste moment. Hij gaf mij zijn volledige vertrouwen, hij hoefde niks van mij terug. Als ik terugviel, was hij niet teleurgesteld. Anneke, zei hij, sta er niet te lang bij stil, want wij gaan door en jij kunt dit.”

Grenzen stellen

Ze leert ook grenzen aangeven. “Mijn begeleider zei steeds: Anneke, niet altijd ja zeggen, niet iedereen hoeft jou leuk te vinden.” Op een avond komt een vriend die nog veertig euro moet terugbetalen weer voor een tientje en zegt Anneke ‘nee, sorry.’ ‘Hij zei: oké, snap ik. Ik natuurlijk meteen mijn begeleider sms’en: ‘ik heb nee gezegd!’ Hij was supertrots.”
De relatie met haar zoon, die de reden is dat ze dit proces aanging, kost vier jaar. “Ik belde hem en hij nam vaak niet op. Ik stuurde berichtjes en hij stuurde vaak niets terug. Als hij wel met me sprak, zei hij vaak heel boze dingen.

Ik kon dat voorheen nooit aan, maar nu wel. Ik vond dat hij het recht had op tijd en ruimte voor zijn gevoel en zijn verhaal.” En waar haar zoon misschien nog niet haar zoon kan zijn, wordt Anneke zelf steeds meer een dochter. “Ik vond God weer terug. Altijd had ik geloofd dat Hij mij beschermt, mijn Vader is. Tot mijn zusje werd vermoord. Ik dacht: hoe kan Hij dat nou toestaan? En zo bruut. Maar Hij is voor mij aan het kruis gestorven. Hoe kan Hij dan iets uit bruutheid doen? Hij is een Vader die bij me is en over me waakt.”

Hij is naar het podium gerend. Pakt voor de menigte zijn moeders hand, steekt zijn andere arm in de lucht, en schreeuwt door de microfoon: “Ik ben zo trots op haar! Ik ben zo trots!”

Op een gala-avond van het Leger in de Heineken Music Hall vertelt Anneke haar levensverhaal. Haar zoon heeft toegestemd in de zaal te zitten en er mag zelfs een lichtspotje op hem om te laten zien dat hij haar zoon is. Anneke spreekt de zaal toe. Mensen staan op uit hun stoelen, geven haar een staande ovatie. Maar waar haar zoon zit, is een lege plek. Hij is naar het podium gerend. Pakt voor de menigte zijn moeders hand, steekt zijn andere arm in de lucht, en schreeuwt door de microfoon: “Ik ben zo trots op haar! Ik ben zo trots!”

Familie

Met de familie die ze nog heeft, bouwt Anneke een band op. Ze vieren haar moeders verjaardag samen. Moedigen elkaar aan via de familie-app. “Ik ben niet boos op mijn moeder. We zijn familie, ik wil dat we er met zijn allen iets goeds van maken.” Nog maar kort geleden belde Annekes zoon haar huilend op. “Mam”, zei hij, “ik heb het je zo moeilijk gemaakt. Maar ik ben zo blij met je.” Anneke krijgt het er nog een beetje te kwaad van. Ik zei: Ik heb je veel tekort gedaan. Maar hij zegt: Mam, dat is voorbij. Nu is alles goed. “En dat is waarom ik mijn verhaal vertel. Om te zeggen: geef niet op! Ik heb mijn zoon, vrienden, Louietje, zulke lieve mensen, dit huis. Wie had dat gedacht? Ik, een kansloos kind. Als je lang genoeg volhoudt, komt de juiste tijd, het juiste moment, de juiste persoon, en dan vind je wat je hart verlangt.”

Tekst: Rinke Verkerk
Beeld: Margriet Alblas
Overgenomen uit de Strijdkreet (Leger Des Heils)

Wat gebeurde er op het Exxpose Festival 2017?

Het is een veelbelovende morgen in maart. In een statig, groot pand vlak aan het IJ sjouwen energieke mensen met tafels, stoelen en koffiekannen. Ze hebben overduidelijk de zin in de dag. Waarom? Het 2e Exxpose-festival gaat hier plaatsvinden, over minder dan een uur.

‘Laat je inspireren!’

Even later worden de net aangekomen deelnemers wegwijs gemaakt door een doolhof aan gangen en trappen. Ze komen uit in een warme zaal, waar ze worden verwelkomd met koffie en kaneelbroodjes. Als iedereen een plekje heeft gevonden, trapt Natasja – onze host van vandaag – de dag af. Ze vertelt waarom zo’n dag wordt georganiseerd: ‘We willen dat mensen wéten wat er in de prostitutie gebeurt!’ en: ‘We willen jonge mensen inspireren en zoveel mogelijk kennis verspreiden’. Het uiteindelijke doel? Verandering van het prostitutiebeleid in Nederland. Ze haalt een historisch voorbeeld aan, van hoe mensen ooit dachten dat de slaven op de slavenschepen prima werden behandeld. Toen leidde een mentaliteitsverandering – de ogen gingen open voor de misstanden – uiteindelijk tot een wetsverandering. Ze moedigt haar luisteraars aan zich vandaag te laten inspireren en geeft het woord aan de Noorse Maria Ahlin, de founder van de organisatie Freethem.

Schoolprojecten & cijfers

Ahlin stelt zich voor en vertelt hoe het voor haar allemaal ooit begon. Dat ze door een schoolproject erachter kwam hoe weinig mensen in haar omgeving wisten over de misstanden in de prostitutie. Hoe ze besloot een beweging te beginnen, dat eerst uit 3 mensen, maar inmiddels uit 5.000 mensen (in Zweden alleen al) bestaat. De beweging richt zich op mensenhandel en op de demand, de vraag naar prostitutie en pornografie. Want, zo legt Maria uit: door deze vraag blijft prostitutie bestaan en daarmee trafficking, mensenhandel. Met cijfers illustreert ze de nog preciezer de gevolgen van de demand of prostitution. 2 op de 3 mensen die in de prostitutie werken krijgt (later) last van PTSS, zo citeert ze een onderzoek van de website prostitutionresearch.com, daarnaast zou 89% willen uitstappen als ze de kans kregen. Hoe pak je die vraag dan aan? Het Zweeds Model, of, volgens Maria minder arrogant ‘het Europese model’ biedt een oplossing. Binnen dit systeem wordt de sekskoper gecriminaliseerd en mensen die in de prostitutie werken juist beschermd. Er zijn verschillende redenen om deze wet door te voeren, het heeft bijvoorbeeld een normatief effect, mensen vinden het kopen van seks niet meer normaal.

‘I want you to think!’

De aanwezigen zijn onder de indruk van haar onderbouwing, maar hebben ook een heleboel vragen, waar Maria graag op ingaat, en dikwijls reageert met een opgewekte, motiverende: ‘Interesting!’ Zo worden er vragen gesteld over de definitie van mensenhandel en wanneer je nu kunt spreken over dwang. Maar ook wordt er nagedacht over de groep die zegt vrijwillig in de prostitutie te werken, wat zou de nieuwe wetgeving voor hen betekenen? Het is duidelijk, de wet is niet perfect en lost niet alle misstanden of moeilijkheden op, maar kan een belangrijk middel zijn van waaruit de vraag naar prostitutie kan worden aangepakt. Tot slot geeft Maria ons nog tips mee om het gesprek hierover aan te gaan: ‘Stel geen veroordelende, moraliserende vragen, maar verplaats je in de koper en denk vanuit hem en vanuit zijn welzijn.’ Probeer niemand te overtuigen, maar laat mensen nadenken: ‘I don’t want to change the way you think, I want you to think!’

Betalen voor een stukje macht

Na een uitgebreide lunch, waarbij in verschillende groepjes nog eens stevig werd doorgepraat over alle inzichten van die morgen, is het tijd voor vier seminarrondes. We maken kennis met Ineke van Buren, manager en projectleider bij het Leger des Heils en gespecialiseerd in thema’s als mensenhandel en prostitutie. Ze deelt haar kennis aan de hand van voorbeelden uit de praktijk. Wat volgens haar prostitutie tot zoiets kwetsbaars maakt, is dat je als koper betaalt voor een stukje macht, je koopt zeggenschap over de ander. Ze vindt het daarnaast een groot gemis dat we in Nederland geen pooierverbod hebben. Ze vertelt ons ook meer over hoe tegenwoordig het verkopen van seks voornamelijk via internet gaat en hoe we als land niet precies weten wat we hiermee moeten en hoe gemeentes zelf maar beleid gaan maken. Toch is ze voorzichtig hoopvol, ze merkt dat de Nederlandse overheid en de politie en het OM  – anders dan 10 jaar geleden – misstanden aan de kaak willen stellen en durven toe te geven dat legalisering toch niet heeft gebracht wat men ervan hoopte.

‘Skip the guilt and shame-part’

In de volgende ronde praten we met Maria over pornografie. Ze legt ons de oorspronkelijke Griekse betekenis uit: ‘to showcase prostitution’, het documenteren of laten zien van prostitutie. Ze legt uit hoe porno de laatste 30 jaar is veranderd, dat er steeds meer fysiek en verbaal geweld wordt gebruikt in de film(pje)s. Ze betrekt weer wat cijfers bij haar verhaal, zo blijkt dat in 1 op de 5 zoekopdrachten op de mobiele telefoon het woord ‘porn’ voorkomt. Verslaving aan porno wordt heel vaak niet meer zo benoemd, omdat zoveel mensen het regelmatig kijken dat het ‘normaal’ is geworden. Als je met iemand erover in gesprek gaat, zo tipt Maria, ‘skip the guilt and shame-part’. Zeg niet: ‘Ik ben tegen porno!’ maar probeer open zo’n gesprek aan te gaan en niet te veroordelen.

‘Zorg voor verontwaardiging!’

De volgende ronde maken we kennis met Jolanda de Boer, die als officier van justitie bij het Openbaar Ministerie werkt en zich vooral bezighoudt met mensenhandelzaken. Ze begint met een stevige uitspraak: ‘Het is niet goed gesteld met de veiligheid van vrouwen in de prostitutie’. Ze vertelt over de intentie van de legaliseringswet: werken in de prostitutie zou een normaal beroep worden en een vrouw zou zichzelf kunnen redden. Na beruchte zaken als die van Saman B. bleek dit een sprookje. ‘Als overheid weten we niet op hoe grote schaal uitbuiting plaatsvindt. Door angst voor geweld, loyaliteit aan een pooier en schaamte is de meldingsbereidheid heel laag. Haar verontwaardiging klinkt door als ze vertelt over de Valkenburgse zedenzaak en hoe de klanten werden gespaard, omdat ze zogenaamd ‘niet wisten’ dat het slachtoffer minderjarig was. Sinds een paar jaar zit de overheid wel dichter op de huid van de klant, onder andere door hen de mogelijkheid te geven anoniem misstanden te melden. Jolanda’s oproep aan het einde van haar verhaal lijkt recht uit haar hart te komen: ‘Waarom zijn het altijd de kwetsbaren die seksuele diensten aanbieden? Laat mensen er nu over nadenken en zorg dat ze verontwaardigd worden! De illusie en naïviteit  dat we alles prima voor elkaar hebben wat dit betreft, moet verdwijnen!’

Spandoekleuzen

Terwijl David en Katharina fijne muziek maken op de achtergrond verwerken de bezoekers van het festival alles wat ze die middag hebben gehoord. Even later worden de deelnemers in een laatste, creatieve sessie uitgedaagd om alvast uit te spelen wat ze gaan vertellen als die maandag erop een collega gaat vragen wat je ‘t weekend hebt gedaan. Ook mogen ze aan de slag met protestleuzen die perfect op spandoeken zouden passen. Kreten als ‘Sex sells! (but at what price?)’ passeren de revue. Een stralende Natasja bedankt tot slot alle deelnemers voor hun komst, hun kritisch nadenken en hun enthousiasme. Ze moedigt aan om in gesprek te gaan, om deel te worden van de beweging die de realiteit van prostitutie aan het licht brengt en strijdt voor verandering!

OVER ONS

Exxpose is een beweging van jonge mensen die de realiteit van prostitutie aan het licht brengt. Samen werken we aan een samenleving zonder vraag naar prostitutie en mensenhandel.


GET SOCIAL